Οι περισσότερες περιπτώσεις κατάποσης ξένων σωμάτων συμβαίνουν σε παιδιά που καταπίνουν κέρματα ή άλλα μικρά αντικείμενα.
Στους ενήλικες, το πρόβλημα πιο συχνά εστιάζεται στη στάση τροφής στον οισοφάγο ή λιγότερο συχνά, σε έμφραξη οστικών παρασχίδων ή τμημάτων οδοντοστοιχείας.
Οι οδοντοστοιχείες και οι παθήσεις του οισοφάγου, όπως μια καλοήθης νόσος, είναι οι κύριοι προδιαθεσικοί παράγοντες στους ενήλικες.
Περίπου το 90% των καταπινόμενων ξένων σωμάτων διέρχονται από το στόμαχο και από εκεί περνούν στο λεπτό έντερο και τελικά διέρχονται χωρίς προβλήματα.
Το 10% ενσφηνώνονται στον οισοφάγο.
Αν διέλθουν από τον οισοφάγο, τα αντικείμενα που έχουν διάμετρο 2-5εκ παρουσιάζουν την τάση να παραμείνουν στο στόμαχο.
Το 10% των καταπινόμενων ξένων σωμάτων χρειάζονται ενδοσκοπική αφαίρεση, ενώ το 1% απαιτεί χειρουργική επέμβαση.
Περίπου το 10% των καταπινόμενων ξένων σωμάτων εισέρχονται στο τραχειοβρογχικό δένδρο.
Οι ασθενείς με ένα ξένο σώμα στον οισοφάγο μπορεί να αναφέρουν ή να μην αναφέρουν δυσφαγία ή θωρακαλγία.
Διάγνωση
Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού είναι πρωταρχικής σημασίας.
Ο ακτινολογικός έλεγχος μπορεί να αναδείξει το μέγεθος, την εντόπιση, το σχήμα και τον αριθμό των ξένων σωμάτων.
Ωστόσο, πολλά ξένα σώματα όπως γυαλί, αλουμίνιο, ξύλο, πλαστικά και φαρμακευτικά σκευάσματα δεν μπορούν να απεικονισθούν στην ακτινογραφία.
Αν η λήψη αξιόπιστου ιστορικού δεν είναι δυνατή και οι ακτινογραφίες δεν είναι διαγνωστικές, η αξονική τομογραφία και η ενδοσκόπηση θα βοηθήσουν διαγνωστικά.
Η αξονική τομογραφία χωρίς λήψη σκιαγραφικού είναι διαγνωστική στο 80-100% των περιπτώσεων.
Επείγουσα ενδοσκόπηση διενεργείται όταν ο ασθενής παρουσιάζει αναπνευστική δυσχέρεια ή σε υποψία πλήρους απόφραξης.
Ειδικές μορφές καταπινόμενων ξένων σωμάτων και Αντιμετώπιση:
Νομίσματα
Τα κέρματα συνήθως διέρχονται στο στόμαχο, αλλά μεγαλύτερα νομίσματα ενσφηνώνονται στον οισοφάγο γύρω από το επίπεδο του κρικοφαρυγγικού.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε αν το καταπινόμενο νόμισμα έχει παραμείνει στον οισοφάγο, και αν ο ασθενής έχει ή όχι συμπτώματα καθώς αυτό θεωρείται μια αξιόπιστη βάση για τον καθορισμό της διάγνωσης.
Επομένως, πρέπει να λαμβάνονται προσθιοπίσθιες κα λοξές ακτινογραφίες για να προσδιοριστεί αν το νόμισμα είναι στον οισοφάγο ή την τραχεία.
Στα μικρά παιδιά πρέπει να γίνεται ακτινογραφία από τη βάση του κρανίου έως τον πρωκτό ώστε να διαπιστωθεί κάθε πρόσθετη παρουσία νομίσματος στο έντερο.
Τα νομίσματα στον οισοφάγο πρέπει να αφαιρεθούν πρόωρα, αφού μπορεί να συμβούν επιπλοκές αν η θεραπεία καθυστερήσει για 24 ώρες.
Η επέμβαση διενεργείται με τη χρήση λαβίδων συλλήψεως που διέρχονται διαμέσου εύκαμπτου ενδοσκοπίου.
Η ήπια καταστολή είναι αρκετή για τα μεγαλύτερα παιδιά ή τους ενήλικες, σε βρέφη και μικρά παιδιά απαιτείται γενική ενδοτραχειακή αναισθησία.
Ένα ομαλό ξένο σώμα που είναι πολύ μεγάλο για να συλληφθεί με λαβίδες μπορεί να αφαιρεθεί με τη διέλευση μπαλονιού και στη συνέχεια την αφαίρεση του ενδοσκοπίου και την έλξη του μπαλονιού.
Αν το αντικείμενο είναι πολύ μικρό (<20mm), μπορεί να περάσει στο στόμαχο.
Αν το νόμισμα έχει περάσει στο στόμαχο, μπορεί να παρακολουθηθεί η πορεία του με περιοδική λήψη ακτινογραφιών για χρονικό διάστημα που μπορεί να φτάσει και τον ένα μήνα πριν να υπάρξει ασφαλής εξαγωγή συμπεράσματος για το αν μπορεί να γίνει αυτόματη απόρριψη ή θα χρειαστεί ενδοσκοπική αφαίρεση.
Έμφραξη φαγητού
Η τροφή είναι το πιο συχνό ξένο σώμα που ενσφηνώνεται στον οισοφάγο στους ενήλικες, ενώ σε πολλούς ασθενείς υπάρχει υποκείμενη οισοφαγική πάθηση.
Το σημείο της ενσφήνωσης είναι συνήθως στο επίπεδο του κρικοφαρυγγικού μυός ή στον άπω οισοφάγο σε ασθενείς με αχαλασία, διάχυτο οισοφαγικό σπασμό ή στένωση.
Δεν ενδείκνυνται απεικονιστικές εξετάσεις (ιδιαίτερα με βάριο), καθώς καθιστούν πιο δύσκολη τη δουλειά του ενδοσκόπου.
Αν η απόφραξη είναι πλήρης και ο ασθενής δεν μπορεί να συγκρατήσει το σάλιο του, πρέπει να γίνεται ενδοσκόπηση σε επείγουσα βάση για να προληφθεί η εισρόφηση.
Όμως, αν τα κλινικά ευρήματα είναι ελάσσονα, η ενδοσκόπηση μπορεί να παραταθεί για πάνω από 12 ώρες για να εκτιμηθεί αν η τροφή μπορεί να διέλθει αυτόματα.
Η τροφή μπορεί συνήθως να αφαιρεθεί με μια απλή λαβίδα πολυπεκτομής μέσω ενός εύκαμπτου ενδοσκοπίου.
Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να υπάρξει προώθηση του βλωμού στο στόμαχο, κάτι που είναι ασφαλές όταν επιχειρηθεί με ελάχιστη πίεση.
Αφού έχει καθαριστεί ο οισοφάγος, πρέπει να ελέγχεται ενδοσκοπικά για υποκείμενη νόσο.
Μια στένωση του οισοφάγου πρέπει να διαστέλλεται αν το τοίχωμα δεν παρουσιάζει οξεία φλεγμονή λόγω της απόφραξης από την τροφή.
Οξέα και αιχμηρά αντικείμενα
Οστά, βίδες ασφαλείας, οδοντοστοιχείες, νύχια, ξυραφάκια, καρφίτσες και πολλά άλλα συνθέτουν αυτή την ομάδα ξένων σωμάτων.
Οι γενικές αρχές αντιμετώπισης είναι:
1. αφαίρεση αυτών των ξένων σωμάτων ενδοσκοπικά με λαβίδες και έλξη προς μια αμβλεία θέση,
2. αφαίρεση ενός τμήματος γυαλιού ή ξυραφιού με έλξη μέσα στον αυλό με άκαμπτο ενδοσκόπιο ή
3. χειρουργική επέμβαση αν καμιά από αυτές τις μεθόδους δεν κρίνεται ασφαλής.
Τα οξέα ή αιχμηρά αντικείμενα στο στόμαχο πρέπει να αφαιρούνται χειρουργικά, αφού το 25% αυτών θα προκαλέσουν ρήξη στο έντερο, συνήθως κοντά στην ειλεοτυφλική βαλβίδα, αν περάσουν από τον πυλωρό.
Μπαταρίες
Αυτές οι μικρές μπαταρίες καταπίνονται από παιδιά, όπως τα νομίσματα, αλλά σε αντίθεση με τα νομίσματα, είναι πολύ διαβρωτικά και πρέπει να αφαιρούνται επειγόντως πριν εκδηλωθεί σοβαρή επιπλοκή όπως τρχειοοισοφαγικό ή αορτοοιοσοφαγικό συρίγγιο.
Μαριόλης Σαψάκος Θεόδωρος, Γενικός Χειρουργός
