Tα θεραπευτικά αφεψήματα, αν παρασκευαστούν και χρησιμοποιηθούν με τον σωστό τρόπο, προσφέρουν μια πολύ καλή θεραπευτική αποτελεσματικότητα και αυτός είναι και ο λόγος που αναφέρονται σε πολλές φαρμακοποιίες.
Ο καθηγητής Paolo Rovesti, πατέρας της ιταλικής φυτοθεραπείας, υποστήριζε ότι τα αφεψήματα από θεραπευτικά βότανα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος διαχείρισης των δραστικών συστατικών ενός φαρμακευτικού φυτού.
Τα φυτά, αρχικά τα αυτοφυή και κατόπιν τα καλλιεργήσιμα, αποτελούσαν τροφή για τον αρχαίο άνθρωπο.
Η συνεχής και αναπόφευκτη επαφή του ανθρώπου με τον φυτικό πλούτο, σε συνδυασμό με τις διαρκείς μετακινήσεις, του έδωσαν τη δυνατότητα να παρατηρήσει την ποικιλομορφία και την πολυδιάστατη επίδραση των φυτικών αγαθών στον ανθρώπινο οργανισμό.
Η παρατήρηση των οικοτόπων και οι εμπειρίες που συσσωρεύονταν, επέτρεψαν στον άνθρωπο να διακρίνει τα δηλητηριώδη φυτά, αλλά και παράλληλα να ανακαλύψει τις θεραπευτικές ιδιότητές τους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας.
Με τον γενικό όρο φαρμακευτικά φυτά χαρακτηρίζονται όλα εκείνα τα φυτά που περιέχουν δραστικές ενώσεις, οι οποίες είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση ασθενειών.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ως φαρμακευτικά φυτά ορίζονται τα φυτά εκείνα που περιέχουν ενώσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπευτικούς σκοπούς ή συνθέτουν μεταβολίτες για την παραγωγή χρήσιμων φαρμάκων.
Όλα τα μέρη του φυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη φαρμακευτική ως πρώτη ύλη για την απομόνωση των ενώσεων, είτε πρόκειται για άνθη, φύλλα και καρπούς, είτε πρόκειται για τον φλοιό και τις ρίζες του.
Το τμήμα του φαρμακευτικού φυτού που εμπεριέχει τις δραστικές ενώσεις και είναι ικανό να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία, ονομάζεται δρόγη.
Η σημασία των φαρμακευτικών φυτών και των παραδοσιακών συστημάτων υγείας για την επίλυση των προβλημάτων υγείας, αποκτά όλο και μεγαλύτερη προσοχή τα τελευταία χρόνια.
Το νερό ως διαλύτης και φορέας
Το νερό αποτελεί το πιο σημαντικό υγρό στη ζωή μας. Είναι πολύ πιθανό ότι ορισμένοι από τους προγόνους μας είχαν παρατηρήσει πως τα φύλλα ορισμένων φυτών που αφήνονταν να εμποτιστούν στο νερό, μπορούσαν να αλλάξουν χρώμα, γεύση και οσμή.
Το νερό έχει την ικανότητα να απορροφήσει αρκετά από τα συστατικά του φαρμακευτικού φυτού, διαδραματίζοντας τον ρόλο του διαλύτη.
Βεβαίως, δεν είναι ο καλύτερος διαλύτης, αλλά σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία, επιτρέπει σε έναν μεγάλο αριθμό συστατικών του φυτοσυμπλέγματος να περάσουν σε αυτό.
Παρασκευή αφεψήματος
Ένας από τους διάφορους τρόπους που μπορεί να επωφεληθεί κανείς από τα φαρμακευτικά φυτά είναι η παρασκευή αφεψήματος.
Πρόκειται για μια εξαιρετικά απλή διαδικασία. Συγκεκριμένα, γίνεται εκχύλιση με θερμό νερό ορισμένων αποξηραμένων από τα μέρη του φυτού.
Είναι μια χημική διεργασία κατά την οποία τα συστατικά μεταφέρονται από τη φυτική πρώτη ύλη στην υγρή φάση, μια κοινή και διαδεδομένη πρακτική στην παραδοσιακή θεραπευτική.
Η χρήση φαρμακευτικών φυτών, μέσω απλών και εύκολων παρασκευαστικών διαδικασιών όπως των αφεψημάτων, επιτρέπουν σε ένα μεγάλο μέρος των συστατικών (κυρίως υδρόφιλων), να περάσουν στο νερό, δημιουργώντας ένα πραγματικό κοκτέιλ δραστικών ουσιών.
Αρμονικές Ενώσεις
Όπως είναι γνωστό, τα αφεψήματα από βότανα αποτελούνται συχνά από διαφορετικά φυτά.
Στην εκχύλιση ενός μόνο φυτού, έχουμε τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε πλήρως τόσο τις οργανοληπτικές όσο και τις λειτουργικές αρετές του φυτού, ενώ στους συνδυασμούς περισσοτέρων φαρμακευτικών φυτών έχουμε το αποτέλεσμα μιας αρμονικής αλληλεπίδρασης μεταξύ τους.
Ο εξειδικευμένος φαρμακοποιός παρασκευαστής με την τεχνογνωσία του, την εμπειρία και την επιστημονικότητά του, έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τους σωστούς συνδυασμούς με βάση τον θεραπευτικό στόχο (δυσκολία στον ύπνο, διουρητική δράση, τονωτική δράση κ.ά.).
Η γλυκόριζα, για παράδειγμα, η οποία εμφανίζεται σε διάφορα αφεψήματα βοτάνων, επιτρέπει σε πολλές περιπτώσεις να αποφευχθεί η χρήση γλυκαντικών, χάρη στη γλυκαντική της ιδιότητα και επίσης ορισμένα από τα ενεργά της συστατικά, οι σαπωνίνες, επιτρέπουν καλύτερη εκχύλιση και απορρόφηση των άλλων συστατικών του αφεψήματος, καθιστώντας το πιο ενεργό συνολικά.
Πρακτικές Συμβουλές
- Να κλείνετε πάντα το δοχείο κατά την εκχύλιση για να μην διασκορπιστούν οι πτητικές αρωματικές ουσίες που μπορεί να είναι χρήσιμες από θεραπευτική άποψη.
- Να αποφεύγετε τη χρήση μεταλλικών εργαλείων παρασκευής (καλύτερα κεραμικά & γυάλινα), διότι με τις υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να προκληθούν αντιδράσεις οξείδωσης σε κάποια από τα δραστικά συστατικά.
Παρασκευή φυτικού τσαγιού
Η μέση αναλογία θεραπευτικού φυτού/νερού σε ένα φυτικό τσάι είναι περίπου 3-5 g φυτού ανά 100 ml νερού. Χρησιμοποιούνται συνήθως από 20-30 έως 50 g φυτού για την παρασκευή ενός λίτρου αφεψήματος από βότανα.
Οι Κινέζοι γιατροί και βοτανολόγοι χρησιμοποιούν 300-400 ml νερού για μια συνταγή 35-40g φαρμακευτικών φυτών.
Ωστόσο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι η ποσότητα νερού που θα χρησιμοποιηθεί δεν είναι σταθερή, αλλά εξαρτάται από τα φαρμακευτικά φυτά που υπάρχουν στο παρασκεύασμα.
Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι ορισμένα φαρμακευτικά φυτά εμποτίζονται στο υγρό κατά τη διάρκεια του βρασμού.
Τέλος, η δοσολογία ποικίλλει σε σχέση με τα συμπτώματα και την παθολογία που παρουσιάζει ο ασθενής, ανάλογα με την ηλικία και τη γενική του κατάσταση και αυτή του πεπτικού του συστήματος.
Οι διεθνείς και ευρωπαϊκές τάσεις παρουσιάζουν μια αύξηση της χρήσης των αφεψημάτων από πλευράς των πολιτών.
Επίσης, φαίνεται να αυξήθηκε και η ανάγκη των ανθρώπων για αναζήτηση ειδικών που θα μπορέσουν να τους βοηθήσουν να επιλέξουν ποιος είναι ο κατάλληλος συνδυασμός αφεψημάτων για εκείνους.
Η τάση αυτή ακολουθεί τη γενική τάση των τελευταίων χρόνων όσον αφορά γενικά τον τομέα της φυτοθεραπείας και τη στροφή των ανθρώπων προς την αναζήτηση λύσεων σε σκευάσματα φυτικής προέλευσης.
Ανδρέας Κακαβούλας-Marchetti, MSc Clinical Pharmacologist, MSc Phytotherapy,
MSc Cosmetology – Cosmetic Science και
Χριστίνα Μπερερή, Φαρμακοποιός – Βιολόγος
