Αντίστοιχη με τη θεωρία των τριών Doshas Vata-Pitta-Kapha, στην Αγιουρβέδα είναι η Ιπποκρατική θεωρία περί χυμών
Η Αγιουρβέδα, το πανάρχαιο αυτό παραδοσιακό σύστημα υγείας 5.000 χρόνων, η ιατρική νου – σώματος η επιστήμη της ζωής όπως παγκόσμια αποκαλείται… θεωρείται πως μπορεί και εγκολπώνει όλα τα αρχαία θεραπευτικά συστήματα έχοντας πολλές κοινές αρχές και στόχους με αυτά.
Γι’ αυτό και επίσης αποκαλείται «The Mother of All Healing Arts».
Ιδιαίτερα, δε, με την αρχαιοελληνική παράδοση έχουν πολλές κοινές ρίζες, σκοπούς και πρακτικές.
Χαρακτηριστικά σε αυτό το άρθρο θα ήθελα να αναφερθώ στον ακρογωνιαίο λίθο του αγιουρβεδικού συστήματος, τη θεωρία των Tridosha και των αγιουρβεδικών τύπων, που κατ’ επέκταση επηρεάζει πάμπολλες άλλες παραμέτρους στην αγιουρβεδική Ιατρική.
Πολύ σύντομα, η θεωρία αυτή βασίζεται στη δομική θεωρία, σε όλα τα παραδοσιακά συστήματα, «τη Θεωρία των 5 Στοιχείων», σύμφωνα με την οποία «τα πάντα στο σύμπαν αποτελούν σύσταση των ίδιων δομικών στοιχείων (Αιθέρας, Αέρας, Φωτιά, Νερό, Γη) και σε μια συγκεκριμένη αναλογία».
Η θεωρία Tridosha μας πάει ένα βήμα παραπέρα λέγοντας πως τα πέντε στοιχεία ανά δύο σχηματίζουν τις τρεις βασικές ενέργειες.
– Αιθέρας + Αέρα = Vata
– Φωτιά + Νερό = Pitta
– Γη + Νερό = Kapha
Οπότε τα πάντα στο Σύμπαν αποτελούν έκφραση των ενεργειών Vata, Pitta, Kapha.
Σε ανθρώπινο επίπεδο την ώρα της σύλληψης η «σφραγίδα της μοίρας» καθορίζει την αναλογία των ενεργειών αυτών που χαρακτηρίζει όλη την ψυχοφυσιολογία στον καθένα, ορίζοντας έτσι τον αγιουρβεδικό του τύπο (Prakriti).
Με βάση αυτόν τον αγιουρβεδικό τύπο ορίζονται οι παράγοντες της ζωής, διατροφή, κίνηση, περιβάλλον, τρόπος ζωής, τρόπος σκέψης, που ταιριάζουν ή όχι στον καθένα, εναρμονίζοντάς τον ανάλογα, οι παράγοντες ζωής του… οι παράγοντες αυτοθεραπείας του Ιπποκράτη.
Και έτσι σιγά-σιγά μπαίνουμε στα κοινά…
Αντίστοιχη, λοιπόν, με τη θεωρία των τριών Doshas Vata-Pitta-Kapha (συνδυασμοί των οποίων συνιστούν τους 10 αγιουρβεδικούς τύπους) στην Αγιουρβέδα είναι η Ιπποκρατική θεωρία περί χυμών.
Ο Ιπποκράτης αναζητώντας τα δομικά στοιχεία του ανθρώπινου σώματος υποστήριξε ότι η υλική υπόστασή του αποτελείται από 4 χυμούς.
Η σύλληψη αυτή του Ιπποκράτη αποτέλεσε μία από τις πιο θεμελιώδεις αρχές που επηρέασαν την ιατρική για αιώνες και τη βάση της σύγχρονης ενδοκρινολογίας.
Οι 4 χυμοί βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα 4 στοιχεία (Πυρ, Αήρ, Ύδωρ, Γη) τα οποία, σύμφωνα με τη θεωρία του Εμπεδοκλή, αποτελούν τον κόσμο.
Στη μελέτη του Ιπποκρατικού έργου όπου καταγράφεται η επίδραση στην υγεία περιβαλλοντικών παραγόντων, ο άνθρωπος δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο σύστημα αλλά είναι σε άμεση συνάρτηση με το περιβάλλον του, και τόσο τα ήθη, όσο και η φύση του επηρεάζονται καθοριστικά από παράγοντες, όπως π.χ. η εναλλαγή των εποχών.
Επιπλέον, σύμφωνα με την ιπποκράτεια θεωρία οι επιδράσεις που υφίσταται ο άνθρωπος δεν είναι συνάρτηση μόνο του περιβάλλοντος αλλά εξαρτώνται και από την ιδιοσυγκρασία του.
Δεν περιορίστηκε μόνο στη διάγνωση των ασθενειών, αλλά περιέγραψε και τα βασικά στοιχεία που απαρτίζουν το ανθρώπινο σώμα, μέσα από τη «Θεωρία των χυμών».
Σύμφωνα με αυτή υποστήριξε ότι η υλική υπόσταση του ανθρώπινου σώματος αποτελείται από 4 χυμούς: Αίμα, Φλέγμα, Κίτρινη χολή, Μαύρη χολή, οι οποίοι εκκρίνονται από τέσσερα βασικά όργανα:
Την καρδιά, τον εγκέφαλο, το ήπαρ και τη σπλήνα, αντίστοιχα. Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Ιπποκράτης καθιστά την επιστήμη τη φυσιολογίας του οργανισμού ως χυμο-φυσιολογία.
Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τέσσερις χυμοί βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα τέσσερα στοιχεία-ριζώματα που αναφέραμε παραπάνω σύμφωνα με τη θεωρία του Εμπεδοκλή.
Πυρ >> Κίτρινη χολή (Χολερικός τύπος)
Αήρ >> Αίμα (Αιματικός τύπος)
Ύδωρ >> Φλέγμα (Φλεγματικός τύπος)
Γη >> Μαύρη χολή (Μελαγχολικός τύπος)
Αποσπάσματα από τη θεωρία:
«Ο ρόλος των χυμών στο ανθρώπινο σώμα είναι καθοριστικός, καθώς η αρμονική ανάμειξή τους (κράση) συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας.
Προϋπόθεση της υγείας αποτελεί η κράση των χυμών να γίνεται βάσει των ορθών αναλογιών, καθώς στην περίπτωση που ένας εξ’ αυτών είτε πλεονάζει, είτε ευρίσκεται σε έλλειψη, τότε παρουσιάζεται εκτροπή της κατάστασης του σώματος προς το παθολογικό.
Συνεπώς τα αποτελούντα τον άνθρωπο στοιχεία δεν αναμειγνύονται τυχαία, αλλά με τη σωστή αναλογία, προκειμένου η σύσταση του σώματος να προάγει την υγεία».
«Η κράση των χυμών δεν συντελεί μόνο στη διατήρηση της υγείας, αλλά σε συνάρτηση με την αναλογία με την οποία υπάρχουν στον καθένα, δημιουργεί και διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση τεσσάρων βασικών τύπων ανθρώπων και συμπεριφορών».
– Ο Χολερικός είναι ο δεικτικός και ο θερμόαιμος (κατά την Αγιουρβέδα είναι ο Pitta τύπος)
– Ο Αιματικός είναι ο εύχαρης και ο ελαφρύς (κατά την Αγιουρβέδα είναι ο Vata τύπος)
– Ο Φλεγματικός και μελαγχολικός, ο σοβαρός, ο βαρύς (κατά την Αγιουρβέδα είναι ο τύποι Kapha*)
*η Αγιουρβέδα πέρα από τους τρεις αρχικούς τύπους έχει και άλλους εφτά που αφορούν τους συνδυασμούς τους.
Βασική, λοιπόν, κοινή αρχή στις δύο αρχαίες παραδόσεις είναι ο συσχετισμός των στοιχείων που αποτελούν τον άνθρωπο με τα δομικά στοιχεία του κόσμου, γεγονός που καταδεικνύει ότι η κατασκευή του ανθρώπου είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτή του κόσμου, καθιστώντας έτσι τον άνθρωπο μικρογραφία του κοσμικού συστήματος.
Η ιδιότητα της αρμονικής κράσης των τεσσάρων χυμών που συντελεί στη διατήρηση της υγείας είχε επισημανθεί και από τον Αριστοτέλη, ο οποίος της απέδωσε των όρο Ευκρασία.
Πεμπτουσία τόσο στο αγιουρβεδικό σύστημα, όσο και στην ιπποκράτειο θεωρία αποτελεί το ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος την ισορροπία των δομικών στοιχείων, των Doshas, των χυμών που χαρακτηριστικά τον απαρτίζουν τη δική του μοναδική ιδιοσυγκρασία, και που αν αυτά διατηρούνται στη σωστή αναλογία δημιουργούν παράγοντες… Υγείας / Ευκρασίας!
Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω τον κοινό απώτερο στόχο της ανθρώπινης ύπαρξης και στις δύο παραδόσεις.
Την Εξέλιξη, την ενθύμηση της Αληθινής Φύσης κατά το « Το σώμα είναι ο ναός της Ψυχής» / Πλάτων.
