Το άσθμα χαρακτηρίζεται ως αλλεργικό όταν προκαλείται από κάποιο αλλεργιογόνο, δηλαδή από κάποιον παράγοντα που συνήθως αιωρείται στην ατμόσφαιρα, και εισπνεόμενος προκαλεί αλλεργική αντίδραση που εκδηλώνεται με φλεγμονή των αεραγωγών.
Πρόκειται για ασθένεια καταγεγραμμένη από την αρχαιότητα και υπολογίζεται πως στις μέρες μας ταλαιπωρεί πάνω από 235 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Εκδηλώνεται σαν φλεγμονή των αεραγωγών και τα συμπτώματά της αντιμετωπίζονται, αναλόγως της έντασής τους, με την αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή.
Άσθμα και Αίτια
Αλλεργιογόνο είναι, εν δυνάμει, κάθε μικροσωματίδιο που αιωρείται στην ατμόσφαιρα και εισπνεόμενο προκαλεί την εκδήλωση του άσθματος.
Τα ίδια συμπτώματα μπορούν να προκληθούν και από ουσίες-αλλεργιογόνα που εισέρχονται στο σώμα, μέσω κατάποσης ή ένεσης.
Η σκόνη, οι γυρεόκοκκοι, οι αιωρούμενοι μύκητες, ο καπνός, οι τρίχες κατοικίδιων ζώων, είναι από τα πιο κοινά αλλεργιογόνα που μπορούν να προκαλέσουν από ένα απλό φτέρνισμα έως την εκδήλωση άσθματος, ανάλογα με το άτομο.
Οι απότομες εναλλαγές του καιρού, καθώς και ο κρύος και ξηρός αέρας, μπορούν επίσης να εντείνουν ακόμα και να προκαλέσουν ασθματικό επεισόδιο.
Επιπλέον, η έντονη άσκηση, η ακραία συναισθηματική φόρτιση, οι ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος και η ευαισθησία σε κάποιες φαρμακευτικές ουσίες , συμπεριλαμβάνονται στους δυνητικούς παράγοντες πρόκλησής του.
Άσθμα και Συμπτώματα
Η εκδήλωση των συμπτωμάτων του αλλεργικού άσθματος ξεκινάει όταν κάποιο από τα αλλεργιογόνα εισπνευσθεί και αναγνωριστεί από τον οργανισμό ως «απειλή».
Ακολουθεί η επαγωγή ανοσολογικής απόκρισης, μιας σύνθετης διαδικασίας στην οποία συμμετέχουν όλα τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, η ισταμίνη και συγκεκριμένος τύπος αντισωμάτων που ονομάζονται IgE (Ανοσοσφαιρίνες Ε).
Το αποτέλεσμα της δράσης αυτών των παραγόντων είναι το οίδημα και η παραγωγή βλέννας, που οδηγούν σε στένωση των αεραγωγών και, συνεπώς, βήχα, αδυναμία αναπνοής και οξυγόνωσης των ιστών του σώματος.
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά σε ελαφρά περιστατικά, έως ώρες, ακόμα και ημέρες.
Η συχνότητα των ασθματικών επεισοδίων χρησιμοποιείται ως ένδειξη της σοβαρότητας της νόσου και μπορεί να κυμαίνεται από λιγότερο από δύο φορές την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της ημέρας και λιγότερο από δύο φορές τον μήνα κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου, έως και κάθε μέρα και κάθε νύχτα.
Άσθμα και Διάγνωση
Η διάγνωση του άσθματος γίνεται με ιατρική εξέταση, λήψη ιστορικού και έλεγχο της λειτουργικότητας των πνευμόνων από τον πνευμονολόγο.
Η αλλεργική φύση της νόσου διαγιγνώσκεται με εξειδικευμένες διαδικασίες (allergy tests), που στοχεύουν στον προσδιορισμό του αλλεργιογόνου που προκαλεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Ο προσδιορισμός των αλλεργιογόνων αποτελεί για κάθε ασθενή το σημαντικότερο βήμα για την πρόληψη και τον έλεγχο της νόσου.
Η γνώση του παράγοντα που προκαλεί το άσθμα, αφενός παρέχει στον ασθενή τη δυνατότητα να αποφεύγει το συγκεκριμένο αλλεργιογόνο και αφετέρου τον βοηθάει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένος στις περιπτώσεις που δεν μπορεί να το αποφύγει.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η έγκαιρη αναγνώριση των πρώιμων ασθματικών συμπτωμάτων από τον ασθενή, σε συνδυασμό με τον εφοδιασμό της φαρμακευτικής του αγωγής, θέτουν υπό τον έλεγχό του τη νόσο.
Άσθμα και Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του αλλεργικού άσθματος βασίζεται στις εξής κατηγορίες φαρμάκων:
• β-διεγέρτες βραχείας ή μακράς δράσης, που προκαλούν βρογχοδιαστολή, (εισπνεόμενη ή πόσιμη φαρμακομορφή)
• τα κορτικοστεροειδή, που έχουν ανοσοκατασταλτική-αντιφλεγμονώδη δράση (εισπνεόμενη ή πόσιμη φαρμακομορφή)
• συνδυασμός β-διεγερτών μακράς δράσης και κορτικοστεροειδών (εισπνεόμενη μορφή)
• αντιχολινεργικά
• αντι-αντισώματα IgE (omalizumab), που στρέφονται εναντίον των αλλεργικών αντισωμάτων IgE (πόσιμη μορφή)
• τροποποιητές λευκοτριενίων, που έχουν αντιφλεγμονώδη και βρογχοδιασταλτική δράση (πόσιμη μορφή)
• θεοφυλλίνη, που έχει βρογχοδιασταλτική δράση (πόσιμη μορφή)
Αντιμετώπιση Ασθματικών Κρίσεων
Σε πρώτο βαθμό, η αντιμετώπιση των ασθματικών κρίσεων γίνεται κυρίως με χρήση εισπνεόμενων φαρμάκων, τα οποία χορηγούνται με ειδικές συσκευές που καλούνται εισπνευστήρες και διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
• εισπνευστήρες υπολογισμένης δόσης υπό πίεση,
• εισπνευστήρες ξηράς σκόνης μίας δόσης και πολλαπλών δόσεων.
Δεδομένου ότι ο κάθε τύπος εισπνευστήρα έχει διαφορετικές απαιτήσεις συμμόρφωσης του χρήστη και τρόπο λειτουργίας, είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιούνται κατάλληλα.
Η ενημέρωση και η εκπαίδευση του ασθενή πάνω σε αυτά τα ζητήματα είναι στην ευθύνη του φαρμακοποιού και πρέπει να παρέχεται σε κάθε διάθεση τέτοιου σκευάσματος.
Συνοψίζοντας, γίνεται κατανοητό ότι, το αλλεργικό άσθμα αποτελεί μία χρόνια φλεγμονώδη νόσο των αεραγωγών, που μπορεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ασθενή.
Απαραίτητες προϋποθέσεις είναι να διαγνωστεί, να προσδιοριστεί το αλλεργιογόνο που ενεργοποιεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων της και να εκπαιδευτεί ο ασθενής στην πρόληψη και την αντιμετώπιση ασθματικών κρίσεων.
Στην ιδανική περίπτωση, ο ασθενής είναι σε θέση να αναγνωρίσει νωρίς τα συμπτώματα ή και να είναι εφοδιασμένος με ειδική συσκευή ποσοτικού προσδιορισμού της ροής του αέρα στους αεραγωγούς (σπιρόμετρο-ροόμετρο) και ανάλογα με τη σοβαρότητα του περιστατικού να λαμβάνει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή με ορθό τρόπο και έγκαιρα.
Λευτέρης Κρασάκης, Βιολόγος-Φαρμακοποιός στο Φαρμακείο του Εμμ. Χ. Ξημέρη, Ηράκλειο Κρήτης
