Ως αλλεργία χαρακτηρίζεται κάθε ανώμαλη ή υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού σε ουσίες, οι οποίες υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν είναι επικίνδυνες ή βλαβερές για τον οργανισμό.
Οι ουσίες που προκαλούν αλλεργίες ονομάζονται αλλεργιογόνα και μπορεί να εισέλθουν στο σώμα μέσω της εισπνοής, της κατάποσης ή με την επαφή στο δέρμα.
Στην αλλεργία, παθολογικές καταστάσεις όπως το άσθμα, η ρινίτιδα, η κνίδωση, η αναφυλαξία, εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα υπερευαισθησίας του οργανισμού στα αλλεργιογόνα.
Ο μηχανισμός των αλλεργικών αντιδράσεων χωρίζεται σε δύο διαδοχικές φάσεις.
Αρχικά, τη φάση της ευαισθητοποίησης, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει την ουσία ως αλλεργιογόνο.
Στη δεύτερη φάση, όταν ο οργανισμός έρθει σε επαφή και πάλι με το αλλεργιογόνο, η αλλεργία εκδηλώνεται και μπορεί να επηρεάσει τα μάτια, το δέρμα και τις αναπνευστικές οδούς, όπως τη μύτη ή τους βρόγχους.
Η αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής
Προκαλείται λόγω επαφής του δέρματος με παράγοντες διαφόρων ειδών που δημιουργούν τοπικές αλλεργικές φλεγμονώδεις αντιδράσεις.
Αναπτύσσεται στα σημεία του δέρματος που έρχονται σε στενή και συχνή επαφή με μια πληθώρα υλικών καθημερινής χρήσης ή εξειδικευμένων υλικών επαγγελματικής ενασχόλησης, όπως μεταλλικά κοσμήματα, ρολόγια, καλλυντικά, βερνίκια νυχιών, βαφές μαλλιών, κόλλες, βαφές υφασμάτων, λιπάσματα κ.α.
Το εξάνθημα της αλλεργικής δερματίτιδας εξ’ επαφής εμφανίζεται ως μια περιοχή του δέρματος με κοκκινίλα, φαγούρα, ελαφρύ πρήξιμο και ξηρότητα, πάντα στο σημείο επαφής της υπεύθυνης ουσίας.
Άλλοτε, μπορεί να εμφανιστούν και μικρές βλατίδες (μικρά κόκκινα «σπυράκια») ή και φυσαλίδες.
Τα συνήθη σημεία ανάπτυξης της δερματίτιδας είναι το πρόσωπο, τα βλέφαρα, οι λοβοί των αυτιών, οι καρποί, ο λαιμός, η περιοχή γύρω από τον ομφαλό και τα δάκτυλα των χεριών και ποδιών.
Αναλόγως της κατανομής των δερματικών βλαβών, ο ειδικός αλλεργιολόγος μπορεί να προσανατολιστεί για το κατάλληλο αλλεργιογόνο.
Συμπτώματα
Τα συχνότερα συμπτώματα της αλλεργικής δερματίτιδας εξ’ επαφής είναι:
• Ερυθηματώδες εξάνθημα με φαγούρα στην περιοχή που ήρθε σε επαφή με τον αλλεργιογόνο παράγοντα.
• Ευαισθησία στην περιοχή που επηρεάζεται.
• Αύξηση της θερμότητας τοπικά στην περιοχή της δερματικής φλεγμονής.
• Το δέρμα μπορεί να παρουσιάζει οίδημα (πρήξιμο) λόγω της φλεγμονής, με βλατίδες και φυσαλίδες.
• Είναι δυνατόν να υπάρχει εξίδρωση, με υγρή διαρροή τοπικά.
• Οι δερματικές βλάβες μπορεί να εξελιχθούν και να παρουσιαστούν διαβρώσεις, ραγάδες, απολέπιση, ή ακόμη και λειχηνοποίηση (χρόνιο έκζεμα που χαρακτηρίζεται από πάχυνση του δέρματος), αν το φλεγμονώδες δερματικό αλλεργικό πρόβλημα καταστεί χρόνιο.
Αίτια
Η αλλεργική δερματίτιδα εξ’ επαφής προκαλείται από μια πληθώρα αλλεργιογόνων, που πιθανόν να βρεθούν σε μια τεράστια ποικιλία υλικών καθημερινής ή επαγγελματικής χρήσης.
Ακολουθεί μια ανάπτυξη των συχνότερων υλικών.
1. Νικέλιο
Η πιο συχνή μορφή αλλεργικής δερματίτιδας εξ’ επαφής οφείλεται στο νικέλιο.
Το νικέλιο χρησιμοποιείται κατά πρώτο και κύριο λόγο στην κατασκευή ανοξείδωτου ατσαλιού, υλικό που συναντάμε κυριολεκτικά παντού: από οικιακά μαγειρικά σκεύη και μαχαιροπήρουνα, μέχρι ρολόγια και μεταλλικά νομίσματα.
Τα τελευταία χρόνια, εκτός από το τρύπημα των αυτιών για τη χρήση κοσμημάτων, έχει επικρατήσει και η τάση του τρυπήματος διαφόρων σημείων του δέρματος ή βλεννογόνων (body piercing, σε φρύδια, γλώσσα, μύτη, ομφαλό κ.α.), για τη χρήση ανοξείδωτων σκουλαρικιών και άλλων διακοσμητικών.
Επίσης, το νικέλιο βρίσκεται σε κουμπιά και φερμουάρ ενδυμάτων, όπως παντελόνια τζιν, μεταλλικά εξαρτήματα από τιράντες και ζώνες, νομίσματα, ρολόγια, κοσμήματα, σκελετούς γυαλιών οράσεως κ.α.
2. Μίγμα αρωμάτων (fragrance mix)
Κάθε άρωμα μπορεί να είναι μίγμα 10 έως 500 συστατικών, άλλων συνθετικών και ουσιών φυσικής προέλευσης.
Τα μίγματα αρωμάτων χρησιμοποιούνται σε αρώματα, σαπούνια, καλλυντικά, προϊόντα για μετά το ξύρισμα (after shave), απορρυπαντικά, σαμπουάν, υγρά καθαρισμού κ.α.
Τα υλικά με μίγματα αρωμάτων είναι υπεύθυνα και για φωτοτοξικές ή φωτοαλλεργικές αντιδράσεις, που προκύπτουν μετά από χρήση του αρώματος και έκθεση στον ήλιο.
3. Διχρωμικό κάλιο
Βρίσκεται στο υγρό τσιμέντο, σε δέρμα βαμμένο με χρώμιο, βιομηχανικές χημικές ουσίες, υλικά που έχουν υποστεί επιμετάλλωση με χρώμιο, σπίρτα, βαφές υφασμάτων, μελάνια εκτυπωτή, οδοντιατρικά εμφυτεύματα και φωτογραφικά φιλμ.
4. Φορμαλδεΰδη
Η φορμαλδεΰδη χρησιμοποιείται ως συντηρητικό και απολυμαντικό σε πολλά βιομηχανικά και οικιακά προϊόντα, όπως σε υγρά εμφάνισης φιλμ, κόλλες, μελάνια, χρώματα, υφάσματα, καλλυντικά και προϊόντα περιποίησης σώματος.
Άλλα αλλεργιογόνα, λιγότερο υπεύθυνα για αλλεργική εξ’ επαφής δερματίτιδα περιλαμβάνουν:
• το κολοφώνιο, που βρίσκεται σε κολλητικές ταινίες, λευκοπλάστη, σαπούνια, κερί αποτρίχωσης, σκιές ματιών, μελάνι εκτυπωτή,
• τις αλκοόλες μαλλιού (ή αλλιώς λανολίνη), που βρίσκονται σε σαπούνια, σαμπουάν, κραγιόν, μάσκες προσώπου, αντηλιακά, γυαλιστικά παπουτσιών,
• το αντιβιοτικό νεομυκίνη, που βρίσκεται σε δερματικές κρέμες, ωτικές και οφθαλμικές σταγόνες,
• το PPD (p-phenylenediamine), σταθεροποιητικό του χρώματος σε βαφές μαλλιών και
• τα παραβένια (paraben mix), συντηρητικό σε φάρμακα, καλλυντικά, τροφές, ποτά.
Διάγνωση και αντιμετώπιση
Η διάγνωση της αλλεργικής δερματίτιδας εξ’ επαφής από τον ειδικό αλλεργιολόγο, γίνεται με τη λήψη ιστορικού και τις επιδερμικές δοκιμασίες (patch tests), κατά τις οποίες, ειδικά αυτοκόλλητα επιθέματα, με την υπό εξέταση ουσία, τοποθετούνται στην πλάτη του ασθενούς για 48 ώρες.
Εν συνεχεία αφαιρούνται και η ανάπτυξη τοπικής αντίδρασης στο εκάστοτε υπεύθυνο αλλεργιογόνο ελέγχεται, 24 ώρες μετά την αποκόλληση.
Η θεραπεία περιλαμβάνει αρχικά την αναγνώριση του υπεύθυνου αιτιολογικού παράγοντα, ώστε να δοθούν λεπτομερείς οδηγίες στον ασθενή για την αποφυγή επαφής με τα προϊόντα που τον περιέχουν.
Για τη θεραπεία της οξείας φάσης της δερματίτιδας, γίνεται χρήση τοπικών αλοιφών με στεροειδή (κορτιζόνη) και περιποίηση του δέρματος με ειδικά ενυδατικά σκευάσματα.
Αναστάσιος Πέτσας, Φαρμακοποιός
www.y-o.gr
