Η ομοκυστεΐνη (homocysteine) είναι ένα αμινοξύ που βρίσκεται στο αίμα, περιέχει θείο και προκύπτει από το βασικό αμινοξύ της μεθειονίνης.
Τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης σχετίζονται με τον αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας καρδιοπάθειας, εγκεφαλικού και συσσώρευσης λιπιδίων στις αρτηρίες.
Η αυξημένη ομοκυστεΐνη στο αίμα μπορεί να συμβάλλει στην αθηροσκλήρωση ή αρτηριοσκλήρυνση, δηλαδή τη συσσώρευση λιπιδίων στα αιμοφόρα αγγεία, καθώς καταστρέφει το εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών και διευκολύνει τον σχηματισμό θρόμβων.
Η σχέση μεταξύ ομοκυστεΐνης και αρτηριοσκλήρυνσης έχει εντοπιστεί πριν από 50 χρόνια και από τότε έχει αποδειχθεί ότι εμπλέκεται σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις, όπως η οστεοπόρωση, η νόσος Alzheimer, η νόσος Parkinson, το εγκεφαλικό επεισόδιο και την καρδιαγγειακή νόσο.
Επίσης, υπάρχει συσχετισμός των επιπέδων της με την εμφάνιση καρκίνου, του υποθυρεοειδισμού και του τελικού σταδίου της νεφρικής ανεπάρκειας.
Τα επίπεδα κυκλοφορίας της στο αίμα εξαρτώνται από ικανότητα ή αδυναμία επαρκούς μεταβολισμού της μεθειονίνης εξαιτίας τόσο γενετικών παραγόντων, όσο και της ανεπάρκειας ή υπερεπάρκειας των βιταμινών Β6, Β12 και φυλλικού οξέος στον οργανισμό.
Το φυλλικό οξύ και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (κυρίως Β6 και Β12) συμβάλλουν στη διάσπαση της ομοκυστεΐνης.
Βασικές πηγές αυτών των θρεπτικών συστατικών στη διατροφή μας είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τα προϊόντα ολικής άλεσης και τα γαλακτοκομικά.
Ο επιπολασμός της υπερομοκυστεϊναιμίας, δηλαδή των αυξημένων επίπεδων της ομοκυστεΐνης, εξαρτάται από την ηλικία, τη διατροφή και το γενετικό υπόβαθρο.
Η αύξηση της ηλικίας, το ανδρικό φύλο, το κάπνισμα, η κατανάλωση καφέ, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, η υψηλή κρεατινίνη και η ελλιπής διατροφή, αποτελούν μερικούς από τους παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης.
Αντιθέτως, η φυσική δραστηριότητα, η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, η καλή κατάσταση του φυλλικού οξέος και η βιταμίνη Β12 σχετίζονται με χαμηλότερα επίπεδα ομοκυστεΐνης.
Οι χορτοφάγοι είναι πιθανό να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο υπερομοκυστεϊναιμίας, λόγω των χαμηλών επιπέδων Β12 στο πλάσμα.
Τα επίπεδα του φυλλικού οξέος, της βιταμίνης Β12 και σε μικρότερο βαθμό της βιταμίνης Β6 στο αίμα σχετίζονται αντιστρόφως με τη συνολική ομοκυστεΐνη. Επομένως, ένα άτομο με ανεπάρκεια αυτών που οδηγεί σε χαμηλές συγκεντρώσεις στο αίμα, έχει αυξημένο κίνδυνο υπερομοκυστεϊναιμίας.
Η αύξηση της κρεατινίνης του ορού οδηγεί επίσης σε αύξηση της ολικής ομοκυστεΐνης νηστείας.
Δεδομένου ότι η κύρια οδός καθαρισμού της ομοκυστεΐνης από το πλάσμα είναι το νεφρό και ο ελαττωματικός μεταβολισμός της από αυτό προκαλεί αύξησή της, τα συνολικά επίπεδα ομοκυστεΐνης είναι σημαντικά υψηλότερα σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο.
Επιπλέον, οι συγκεντρώσεις της ομοκυστεΐνης στο πλάσμα μπορούν να αυξηθούν με διάφορα φάρμακα και ασθένειες που παρεμποδίζουν τον μεταβολισμό του φυλλικου, των βιταμινών Β6 και Β12, συνεπώς μια μη φυσιολογική συγκέντρωση ομοκυστεΐνης, μπορεί να έχει πιθανή χρήση ως διαγνωστικό βοήθημα για κάποιες από αυτές τις καταστάσεις.
Υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της υπερομοκυστεϊναιμίας και της καρδιαγγειακής νόσου και των επιπλοκών της, όπως καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων.
Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο όλων των θανάτων παγκοσμίως και το ποσοστό εξακολουθεί να αυξάνεται.
Πολλαπλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή τους.
Η αθηροσκλήρωση είναι η πιο συχνή παθολογία που οδηγεί σε έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο και ανεύρυσμα.
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει σαφή συσχέτιση μεταξύ της ολικής ομοκυστεΐνης στον ορό και της επίπτωσης της στεφανιαίας, καρωτιδικής και περιφερικής αγγειακής νόσου.
Αιτία είναι ότι η υπερομοκυστεϊναιμία προκαλεί βλάβη των ενδοθηλιακών κυττάρων, μειώνει την ευελιξία των αγγείων και μεταβάλλει τον μηχανισμό της αιμόστασης.
Μελέτες σχετικά με τη συμβολή των συμπληρωμάτων φυλλικού οξέος, βιταμινών Β6 και Β12 στη μείωση των επιπέδων ομοκυστεΐνης, διαπίστωσαν την ευεργετική επίδρασή τους.
Η πρόληψη είναι σημαντική για την αποφυγή της αύξησης της ομοκυστεΐνης.
Έτσι, μια διατροφή πλούσια στις συγκεκριμένες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, η αποφυγή επεξεργασμένων υδατανθράκων, η ένταξη της άσκησης στην καθημερινότητα και η διακοπή του καπνίσματος και της υπερβολικής κατανάλωσης καφέ και αλκοόλ, μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της ομοκυστεΐνης σε φυσιολογικά επίπεδα.
Μαρία Μπουγουλιά, MD, PhD, Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος
www.y-o.gr
