Η κατάθλιψη και η μελαγχολία των εορτών σχετίζεται κατά κύριο λόγο με τα Χριστούγεννα και όχι με άλλες γιορτές. Αυτό συμβαίνει επειδή τα Χριστούγεννα είναι μια χαρούμενη γιορτή, με φωτάκια να στολίζουν κάθε σπίτι, με όμορφες μυρωδιές να δραπετεύουν από τις κουζίνες, με παιδικά χαμόγελα που περιμένουν το δώρο τους από τον Άγιο Βασίλη και με οικογενειακές συνάξεις γύρω από το γιορτινό τραπέζι.
Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, οι περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης και μελαγχολίας τις γιορτινές αυτές ημέρες. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας, οι διακοπές των Χριστουγέννων αντιπροσωπεύουν μια περίοδο του έτους που χαρακτηρίζεται από υψηλή συχνότητα κατάθλιψης.
Τι είναι η μελαγχολία των εορτών και ποιά τα συμπτώματα;
Τι είναι η μελαγχολία των εορτών και ποιά τα συμπτώματα; Η «μελαγχολία των εορτών» (Holiday Blues) και είναι μια μορφή εποχικής κατάθλιψης ή εποχικής δυσθυμίας που χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω συμπτώματα:
- Συναίσθημα θυμού,
- Συναίσθημα άγχους,
- Συναίσθημα θλίψης,
- Συναίσθημα μοναξιάς,
- Χαμηλή ή καθόλου διάθεση,
- Αδυναμία να βιωθεί το εορταστικό κλίμα των ημερών,
- Μειωμένη ικανότητα στις διεργασίες της σκέψης ή στη συγκέντρωση,
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα (όπως πονοκεφάλους),
- Αυξημένο αίσθημα κόπωσης,
- Προβλήματα σχετικά με τον ύπνο (αϋπνία ή υπερυπνία),
- Προβλήματα σχετικά με τη διάθεση της όρεξης (υπερφαγία ή ανορεξία),
- Ενίοτε κατάθλιψη (με την κλινική έννοια του όρου).
Γιατί οι άνθρωποι εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα;
Οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας νιώθουν να μεγαλώνουν έναν χρόνο περισσότερο και αρχίζουν να συνειδητοποιούν περισσότερο τη θνητότητά τους.
- Τα Χριστούγεννα και γενικότερα όλες οι εορτές, μας θυμίζουν περισσότερο απώλειες αγαπημένων προσώπων και φέρνουν ξανά στη μνήμη μας όμορφες στιγμές με ανθρώπους που δεν είναι πια δίπλα μας.
- Άνθρωποι που είναι μόνοι τους, αισθάνονται το αίσθημα της μοναξιάς να εντείνεται ακόμα περισσότερο, μιας και τα Χριστούγεννα είναι μία γιορτή που οι περισσότεροι την περνούν οικογενειακά.
- Πολλοί άνθρωποι, ειδικά στην εποχή μας, νιώθουν τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν να είναι σοβαρές, μιας και οι εορτές απαιτούν και αυτές οικογενειακές συναθροίσεις, τραπέζια, δώρα τα οποία πολλές φορές είναι και πολυδάπανα.
- Οι οικογενειακές συγκρούσεις την περίοδο αυτή, συχνά αποτελούν μια στρεσογόνο εμπειρία.
- Ο απολογισμός που συνήθως κάνουμε στο τέλος της χρονιάς, μπορεί να αποκαλύψει ότι κάποιες επιθυμίες μας ή σχέδια που είχαμε κάνει δεν τα πραγματοποιήσαμε.
- Οι αναμνήσεις (είτε χαρούμενες είτε δυσάρεστες) μπορούν να πυροδοτήσουν αισθήματα θλίψης, μελαγχολίας και αναστάτωσης.
- Η διακοπή από τη συνήθη ρουτίνα είναι πολύ πιθανό να μας κάνει να στραφούμε περισσότερο προς τον εαυτό μας και να σκεφτούμε διάφορα προσωπικά μας ζητήματα που μπορεί να «κρύβονται» μέσα στην επαναληπτικότητα της καθημερινότητάς μας.
- Στις περιπτώσεις των ανθρώπων που πάσχουν από κάποια κλινική ψυχική διαταραχή, οι εορτές συνιστούν μια δύσκολη περίοδο με συχνά μεγάλη αναστάτωση.
Δεν είναι λοιπόν τόσο περίεργο που τόσοι συνάνθρωποί μας βιώνουν άσχημα συναισθήματα την περίοδο των εορτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο αυτό μπορεί να παρουσιαστεί σε όλους μας κάποια στιγμή, λόγω συγκεκριμένων συνθηκών της ζωής μας όπως εξαιτίας ενός χωρισμού κ.λπ. Έτσι, η διάθεσή μας μπορεί να μην είναι καλή, να μην χαιρόμαστε τις γιορτές και να νιώθουμε μελαγχολικοί.
Ποιες ομάδες, κοινωνικές και ηλικιακές, είναι πιο ευάλωτες;
Τα Χριστούγεννα είναι ιδιαίτερα επώδυνα για ανθρώπους:
- Με έντονο αίσθημα μοναξιάς και έλλειψη οικογενειακού περιβάλλοντος και κοινωνικού πλαισίου όπως ασθενείς σε νοσοκομεία ή ιδρύματα,
- Μοναχικούς,
- Κοινωνικά απομονωμένους,
- Εν διαστάσει ή διαζευγμένους,
- Που αδυνατούν να είναι κοντά στα αγαπημένα τους άτομα για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους,
- Που είχαν μια σημαντική απώλεια στη ζωή τους το τελευταίο διάστημα (όπως εργασία, αγαπημένο πρόσωπο, πρόβλημα υγείας).
Επίσης, άτομα από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως άνεργοι, ηλικιωμένοι, άτομα με ψυχική νόσο, μετανάστες και άτομα με αναπηρία, είναι περισσότερο εκτεθειμένα στη «μελαγχολία των Χριστουγέννων».
Οι ειδικοί συμβουλεύουν
- Μην πιέζετε τον εαυτό σας να είναι χαρούμενος γιατί «πρέπει». Ποτέ κανείς δεν βίωσε συναισθήματα επειδή «πρέπει».
- Θέστε ρεαλιστικούς στόχους για τη χρονιά που έρχεται.
- Σκεφτείτε όλα όσα έχετε αποκτήσει και υπάρχουν στη ζωή σας και μην ασχολείστε με όσα δεν έχετε. Νιώστε χαρούμενος και ευγνώμων για τη ζωή σας.
- Προσπαθήστε να δείτε τη θετική σκοπιά των πραγμάτων. Η θετική διάθεση μας προσφέρει αισιοδοξία και ελπίδα για να συνεχίσουμε.
- Κάνετε οικονομικό προγραμματισμό. Μην κάνετε υπερβολές και σπατάλες. Τα δώρα δεν χρειάζεται να είναι ακριβά για να έχουν αξία για τους αγαπημένους μας ανθρώπους.
- Περάστε τον χρόνο σας μαζί με άτομα που αγαπάτε και σας αγαπούν. Μην πιέζεστε να πάτε κάπου που δεν θέλετε ή να βρεθείτε με ανθρώπους που δεν σας κάνουν να νιώθετε άνετα.
- Φροντίστε εκείνους που είναι μόνοι τους τις γιορτινές μέρες.
- Να προσφέρετε στους συνανθρώπους σας ό,τι μπορείτε και ό,τι έχουν ανάγκη, όχι επειδή πρέπει, αλλά επειδή αυτό θα σας κάνει να νιώσετε καλύτερα. Βρείτε κάποιον ο οποίος να χρειάζεται περισσότερη βοήθεια από ότι εσείς και θυμηθείτε ότι η προσφορά αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο κομμάτι των εορτών. Αυτό θα σας βοηθήσει να συνειδητοποιήσετε ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες και αξίες στη ζωή.
- Κάντε εθελοντισμό.
- Αν έχετε τη δυνατότητα να κάνετε ένα ταξίδι.
- Κάντε πράγματα για τον εαυτό σας που δεν κάνετε καθημερινά.
- Αν το κύριο θέμα σας είναι η μοναξιά, προσπαθήστε να κοινωνικοποιηθείτε. Αναζητήστε ομαδικές δραστηριότητες. Πιάστε το τηλέφωνο. Χρησιμοποιήστε το διαδίκτυο. Μην αφήνετε την μοναξιά να σας νικήσει.
- Παρακολουθήστε αφιλοκερδώς τις κοινωνικές εκδηλώσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, που διοργανώνουν οι δήμοι κάθε περιοχής τις γιορτινές ημέρες και ελάτε σε επαφή με καινούργιους ανθρώπους. Δηλώστε συμμετοχή στις εκδηλώσεις, δημιουργώντας μια πιο έντονη κοινωνική ζωή, κάτι που είναι αναγκαίο σε πιο μοναχικά άτομα.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι στην περίπτωση που τα συμπτώματα συνεχίζονται και μετά το πέρας της εορταστικής περιόδου, συστήνεται η επίσκεψη σε κάποιον ειδικό.
Είναι γεγονός ότι η 3η ηλικία πλήττεται ίσως περισσότερο από την κατάθλιψη των Χριστουγέννων. Για τους ηλικιωμένους, η εορταστική περίοδος σηματοδοτεί την ενεργοποίηση αναμνήσεων για πρόσωπα που δεν βρίσκονται πια μαζί τους. Ακόμα και όταν λένε ότι θέλουν να μείνουν μόνοι τους, πιθανότατα δεν λένε την αλήθεια κι απλά προσπαθούν να μην σας επιβαρύνουν. Μην τους αφήνετε μόνους τους τις γιορτινές μέρες που σας χρειάζονται όσο ποτέ!
Ελένη Μεϊντάνη, Νοσηλεύτρια
