Η παχυσαρκία αποτελεί πλέον πραγματική κοινωνική μάστιγα των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών.
Συντελεί στην αύξηση του κινδύνου νοσηρότητας, προκαλώντας εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους κάθε χρόνο στον πλανήτη.
Εννοιολογικά και επιδημιολογικά στοιχεία
Η παχυσαρκία ορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ως η υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία.
Εκτιμάται σε σχέση με μια κανονιστική τιμή που ορίζεται από την ηλικία και το φύλο.
Η φυσιολογική περιεκτικότητα σε λίπος αναλογεί στο 10% έως 15% του βάρους ενός υγιούς νεαρού άνδρα και στο 20% έως 25% μιας νεαρής γυναίκας.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, εμφανίζει στα άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών, ποσοστό παχυσαρκίας 19.6%, γεγονός που την κατατάσσει στην 8η θέση μεταξύ των 26 συμμετεχόντων χωρών.
Τα ποσοστά παχυσαρκίας των Ελλήνων είναι παρόμοια με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και πολύ υψηλότερα από τα διεθνή.
Τα νεότερα δεδομένα για την Ελλάδα, αναδεικνύουν χαμηλότερο ποσοστό παχύσαρκων ενηλίκων (17,4%).
Ανάλογα συμπεράσματα προκύπτουν και από τη μελέτη ΥΔΡΙΑ, που πραγματοποιήθηκε παλαιότερα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του ελληνικού πληθυσμού.
Αίτια
– Η πρόσληψη τροφής είναι συχνά ανοργάνωτη και ισορροπεί απλά το ενεργειακό ισοζύγιο.
Η κατανάλωση έτοιμων τροφών, μειώνει την πρόσληψη των σύνθετων υδατανθράκων, ενώ αυξάνει παράλληλα την κατανάλωση του λίπους.
– Η δίαιτα με υψηλό ποσοστό λίπους στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και οι κοινωνικές ανισότητες στην υγεία, δικαιολογούν την αντίστροφη σχέση μεταξύ επιπέδου εισοδήματος και παχυσαρκίας στις βιομηχανικές χώρες.
– Η εκβιομηχάνιση, η αστικοποίηση και η προώθηση ενός καθιστικού τρόπου ζωής, συμβάλλουν στην επιδημία της παχυσαρκίας στις αναπτυγμένες κοινωνίες.
– Ο φαιός ή καστανός λιπώδης ιστός, που, όπως προκύπτει, ειδικεύεται στη λιπόλυση, παρουσιάζει αρνητική σχέση με την αύξηση της θερμοκρασίας, γεγονός που θέτει το ερώτημα του βαθμού σχετικότητας μεταξύ της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της εξέλιξης της παχυσαρκίας.
– Διάφοροι ρύποι που προκύπτουν από τα πλαστικά (φθαλικά, οργανοκασσιτερικά) παρεμβαίνουν στον μεταβολισμό των λιποκυττάρων.
– Ο βαθμός κληρονομικότητας της παχυσαρκίας κυμαίνεται μεταξύ 25% και 40%, ενώ εκείνος της μεμονωμένης κοιλιακής παχυσαρκίας αγγίζει το 50%.
Συνοδά νοσήματα
Διαταράσσοντας τις φυσιολογικές μεταβολικές και μηχανικές λειτουργίες του οργανισμού, η παχυσαρκία προάγει ή επιδεινώνει διάφορες άλλες παθήσεις.
Καρδιαγγειακές διαταραχές
Υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια, εγκεφαλικό επεισόδιο, βαθιά φλεβική θρόμβωση ή μετεγχειρητική θρόμβωση, εξέλκωση κάτω άκρων.
Μεταβολικές και ενδοκρινείς διαταραχές
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 με τις επιπλοκές του (τύφλωση, αγγειίτιδα), υπερτριγλυκεριδαιμία, υποHDLαιμία, υπερουριχαιμία, ουρική αρθρίτιδα (συνήθης συνέπεια μιας ταχείας απώλειας βάρους).
Αναπνευστικές διαταραχές
Δύσπνοια, υπνική άπνοια, κυψελιδικός υποαερισμός, επιδείνωση άσθματος.
Πεπτικές διαταραχές
Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, διαφραγματοκήλη, χολολιθίαση, λιπώδης διήθηση ήπατος.
Διαταραχές των νεφρών και των ουροφόρων οδών
Πρωτεϊνουρία, ακράτεια λόγω του βάρους της κοιλίας.
Δερματικές διαταραχές
Υπεριδρωσία, μυκητίαση των πτυχών, καθυστέρηση στην επούλωση.
Ρευματολογικές διαταραχές
Αρθρίτιδα, οστεοαρθρίτιδα, κήλη με δίσκους.
Καρκίνος
Έρευνες αναφέρουν την παχυσαρκία ως παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του μαστού μετά την εμμηνόπαυση, του ενδομητρίου, του παχέος εντέρου, των νεφρών, του παγκρέατος, του οισοφάγου, της χοληδόχου κύστης, του πολλαπλού μυελώματος, των λευχαιμιών και του λεμφώματος μη Hodgkin.
Υποστήριξη
Η πραγματιστική και ρεαλιστική διαχείριση των παχύσαρκων ασθενών περιλαμβάνει τρεις βασικούς στόχους:
1. Έλεγχο βάρους.
Ο έλεγχος αντιμετωπίζει την αύξηση του βάρους και παράλληλα στοχεύει στην απώλεια βάρους μεταξύ 5% και 15% του αρχικού.
2. Πρόληψη επιπλοκών της παχυσαρκίας.
Το συνταγογραφούμενο φάρμακο και ιδιαίτερα οι συστάσεις του τρόπου ζωής, στοχεύουν στον έλεγχο των επιπλοκών της παχυσαρκίας (διαβήτης, δυσλιπιδαιμίες, υπέρταση).
3. Βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Φαρμακευτική αγωγή
Η φαρμακολογική θεραπεία της παχυσαρκίας συνιστάται σε περίπτωση αποτυχίας των άλλων μέτρων.
Ενδείκνυται για ασθενείς με ΔΜΣ >30 kg/m² ή με ΔΜΣ >25 kg/m², συνέχεια παρουσίασης κλινικής ανωμαλίας ή υψηλού κινδύνου νοσηρότητας που σχετίζεται με το υπερβολικό βάρος.
Διατροφικές συστάσεις
Απαιτούνται ισορροπημένα γεύματα σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία και ιχνοστοιχεία.
Απαραίτητη κρίνεται η μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, ενώ τα τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη πρέπει να αποφεύγονται.
Η απόλυτη νηστεία απαγορεύεται, καθώς προκαλεί σημαντική απώλεια μυϊκού ιστού και δύναται να προκαλέσει προβλήματα αρρυθμίας.
Φυσική δραστηριότητα
Η διατήρηση ή η αύξηση της μυϊκής μάζας μέσω της σωματικής άσκησης, παραμένει ο μόνος γνωστός τρόπος για την αύξηση της ενεργειακής δαπάνης ηρεμίας, η οποία μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας.
Η παρατεταμένη άσκηση αντοχής κινητοποιεί τα λιπαρά οξέα, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να αυξηθεί η καθημερινή σωματική δραστηριότητα.
Ψυχολογική υποστήριξη
Η ψυχολογική στήριξη είναι σημαντική στη διαχείριση της παχυσαρκίας, ειδικά επειδή πρόκειται για περιοριστική θεραπεία.
Η βοήθεια στην κατεύθυνση εντοπισμού των αιτιών και των συνεπειών της παχυσαρκίας, απενεχοποίησης του ασθενή και μείωσης του άγχους, αποτελεί μια εξειδικευμένη υπόθεση ψυχοθεραπείας.
Μια από τις πιο ενδεδειγμένες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους είναι η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ).
Είναι βραχείας διάρκειας (5-15 συνεδρίες) και στοχεύει στην αλλαγή των σχετικών με τη διατροφή και τη φυσική άσκηση συμπεριφορών.
Χειρουργική επέμβαση
Αυτού του είδους η θεραπευτική παρέμβαση στοχεύει στον περιορισμό της πρόσληψης τροφής, με σκοπό να μειωθεί η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων.
Πρόκειται για την καλύτερη θεραπευτική στρατηγική, όσον αφορά στη νοσηρή παχυσαρκία (BMI > 40), τόσο σχετικά με τη μείωση βάρους, όσο και με τη μείωση των παραγόντων κινδύνου.
Ελπινίκη Μπισκανάκη, Νοσοκομειακή Φαρμακοποιός, ΠΓΝΑ Ιπποκράτειο BSc, MPharm, MSc in Health Management
www.y-o.gr
