Η επιβίωση του ανθρώπινου οργανισμού εξαρτάται από τη συντονισμένη λειτουργία των ιστών και των οργάνων του και την προστασία του από εξωτερικούς παράγοντες, που θα μπορούσαν να διαταράξουν αυτή τη συντονισμένη λειτουργία.
Η άμυνα του οργανισμού εναντίον αυτών των εξωτερικών παραγόντων επιτυγχάνεται με ένα σύνολο μηχανισμών, οι οποίοι διακρίνονται είτε με βάση τη θέση τους στο ανθρώπινο σώμα (εξωτερικοί – εσωτερικοί μηχανισμοί), είτε με βάση την ιδιότητά τους να έχουν γενικευμένη (μη ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί) ή εξειδικευμένη δράση (ειδικοί αμυντικοί μηχανισμοί).
Το αίμα, τόσο με τα έμμορφα συστατικά του, όσο και με τα συστατικά του πλάσματος, αποτελεί το βασικότερο παράγοντα οργάνωσης της άμυνας (ειδικής και μη ειδικής) του ανθρώπινου οργανισμού.
Όλα τα κύτταρα που συμμετέχουν στους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού μας, προκύπτουν από τη διαφοροποίηση πολυδύναμων αιμοποιητικών κυττάρων, τα οποία βρίσκονται στον ερυθρό μυελό των οστών, που αποτελεί το κέντρο της αιμοποίησης.
Οι Μηχανισμοί Μη Ειδικής Άμυνας
Πρόκειται για μηχανισμούς που είτε παρεμποδίζουν την είσοδο μικροοργανισμών στον οργανισμό μας, είτε αντιμετωπίζουν τους μικροοργανισμούς, αφού καταφέρουν να εισέλθουν σ’ αυτόν.
1η Γραμμή μη Ειδικής Άμυνας:
Παρεμπόδιση εισόδου μικροοργανισμών στον οργανισμό μας.
• Το Δέρμα
Λόγω της δομής του (κεράτινη στοιβάδα), των ουσιών που παράγονται από τους σμηγματογόνους και ιδρωτοποιούς αδένες του (γαλακτικό οξύ, λυσοζύμη, λιπαρά οξέα) και των μη παθογόνων μικροοργανισμών που υπάρχουν και ανταγωνίζονται τους παθογόνους, εμποδίζοντας την εγκατάστασή τους σ’ αυτό.
• Οι Βλεννογόνοι
Με τη βλέννα και τις ουσίες που εκκρίνουν (π.χ. υδροχλωρικό οξύ στο στομάχι, λυσοζύμη σε δάκρυα και σάλιο), παγιδεύουν και εξοντώνουν τους μικροοργανισμούς και δεν επιτρέπουν την είσοδό τους στον οργανισμό.
Η αναπνευστική οδός διαθέτει επιπλέον το βλεφαριδοφόρο επιθήλιο, το οποίο αποτελεί επίσης φραγμό στην είσοδο των μικροοργανισμών.
2η Γραμμή μη Ειδικής Άμυνας:
Αντιμετώπιση των μικροοργανισμών μετά την είσοδό τους στον οργανισμό.
• Φαγοκυττάρωση
Τα φαγοκύτταρα (κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων: ουδετερόφιλα και μονοκύτταρα, που διαφοροποιούνται σε μακροφάγα), εγκλωβίζουν τον μικροοργανισμό, τον καταστρέφουν και εκθέτουν στην επιφάνειά τους κάποια τμήματά του ώστε να δράσουν στην συνέχεια οι ειδικοί μηχανισμοί άμυνας.
Με φαγοκυττάρωση αντιμετωπίζονται και οι ιοί.
• Φλεγμονή
Κοκκίνισμα, οίδημα, πόνος και τοπική αύξηση της θερμοκρασίας. Αυξάνεται η αιμάτωση της περιοχής, και απελευθερώνονται ουσίες που καταστρέφουν τους εισβολείς ή ενεργοποιούν τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης.
Το αποτέλεσμα στο “πεδίο μάχης” είναι το πύον, που αποτελείται από νεκρά φαγοκύτταρα και νεκρούς μικροοργανισμούς.
• Πυρετός
Η άνοδος της θερμοκρασίας εμποδίζει την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών εισβολέων και ενισχύει τη δράση των φαγοκυττάρων.
• Ουσίες με Αντιμικροβιακή Δράση
Οι ιντερφερόνες (δρουν κατά των ιών), το συμπλήρωμα (ομάδα 20 πρωτεϊνών στον ορό του αίματος με αντιμικροβιακή δράση), η προπερδίνη (ομάδα 3 πρωτεϊνών στον ορό του αίματος που δρα σε συνδυασμό με τις πρωτεΐνες του συμπληρώματος για την καταστροφή των μικροβίων).
Μηχανισμοί Ειδικής Άμυνας – Ανοσία
Ανοσία ονομάζεται η ικανότητα του οργανισμού να παράγει εξειδικευμένα κύτταρα και κυτταρικά προϊόντα (π.χ. αντισώματα), ώστε να εξουδετερώσει οποιαδήποτε ξένη προς αυτόν ουσία, που ονομάζεται αντιγόνο.
Το αντιγόνο μπορεί να είναι ολόκληρος μικροοργανισμός (ιός, βακτήριο), ένα τμήμα αυτού ή τοξικές ουσίες που παράγονται απ’ αυτόν, ή άλλες ουσίες όπως γύρη, διάφορες φαρμακευτικές ουσίες, συστατικά τροφών, κύτταρα ή ορός από άλλα άτομα ή ζώα κλπ.
Το Ανοσοβιολογικό μας Σύστημα Αποτελείται Από:
-Τα Πρωτογενή Λεμφικά Όργανα
-Τα Δευτερογενή Λεμφικά Όργανα
Τα κύτταρα που απαρτίζουν το ανοσοβιολογικό σύστημα είναι κυρίως τα λεμφοκύτταρα, τα οποία ανήκουν στα λευκά αιμοσφαίρια και διακρίνονται σε:
ωριμάζουν στο θύμο αδένα και διακρίνονται σε βοηθητικά, κυτταροτοξικά, μνήμης, κατασταλτικά.
Ωριμάζουν στο μυελό των οστών και συνθέτουν και παρουσιάζουν στην επιφάνειά τους ειδικές πρωτεΐνες, τα αντισώματα και στη συνέχεια προκαλούν την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ίδιων αντισωμάτων από τα πλασματοκύτταρα.
Τα β-λεμφοκύτταρα μνήμης ενεργοποιούνται σε επόμενη έκθεση στο ίδιο αντιγόνο.
Η Ειδική Άμυνα Χαρακτηρίζεται Από:
• Εξειδίκευση: τα προϊόντα της ανοσοβιολογικής απόκρισης δρουν μόνο εναντίον της ουσίας που προκάλεσε την παραγωγή τους.
• Μνήμη: ο οργανισμός «θυμάται» τα αντιγόνα με τα οποία έχει έλθει σε επαφή και έτσι σε δεύτερη έκθεσή του σε αυτά αντιδρά γρηγορότερα.
Τύποι Ανοσίας
Ενεργητική: τα αντισώματα παράγονται από τον ίδιο τον οργανισμό (φυσική νόσηση, εμβολιασμός).
Παθητική Ανοσία: παρέχονται στον οργανισμό έτοιμα αντισώματα που έχουν παραχθεί από άλλο οργανισμό (χορήγηση ορού με έτοιμα αντισώματα, αντισώματα από μητέρα σε έμβρυο μέσω του πλακούντα και σε νεογνό μέσω του θηλασμού).
Προβλήματα στη Δράση του Ανοσοβιολογικού Συστήματος
• Αυτοανοσία: ο οργανισμός στρέφεται εναντίον των δικών του συστατικών (αυτοάνοσα νοσήματα).
• Απόρριψη μοσχευμάτων: Το ανοσοβιολογικό σύστημα αναγνωρίζει ως «ξένο» το μόσχευμα και το απορρίπτει.
Παράγοντες που Μπορούν να Μειώσουν την Ισχύ του Ανοσοποιητικού Συστήματος
• Φυσικοί: ηλικία
• Τρόπος ζωής: στρες, κάπνισμα, αλκοολισμός, κακή διατροφή, ελλιπής ύπνος, υπερκόπωση, έντονη άσκηση, έκθεση σε οξειδωτικά ή τοξικά στοιχεία, χρήση χωρίς ιδιαίτερη ένδειξη αντιβιώσεων, αντιφλεγμονωδών και αντιπυρετικών φαρμάκων.
• Παθολογικοί: αναιμία, αιμοσφαιρινοπάθειες, λευχαιμία, λεμφώματα, χρόνια μεταβολικά ή άλλα νοσήματα, σπληνεκτομή, ψυχιατρικά νοσήματα, χρήση κορτικοειδών, διάφορες μορφές καρκίνου κ.α.
Ποια είναι τα Συμπτώματα του Αδύναμου Ανοσοποιητικού Συστήματος
Αδυναμία, κόπωση, άφθες, επιρρέπεια σε απλές λοιμώξεις αρχικά (αναπνευστικού, γεννητικού, ουροποιητικού κλπ), διαταραχές σε γαστρεντερικό, διαταραχή ύπνου.
Περαιτέρω αποδυνάμωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού, μας κάνει ακόμη πιο ευάλωτους σε βαθύτερες παθολογίες (επίμονες λοιμώξεις, απώλεια ή αύξηση βάρους, κατακράτηση υγρών, δερματικές λοιμώξεις, ερεθισμοί, ξηρότητα, αποχρωματισμός του δέρματος, πτώση μαλλιών, ογκογένεση, καθυστερημένη και πλημμελής επούλωση πληγών).
Πώς Μπορούμε να Ενισχύουμε το Ανοσοποιητικό μας
Για να διατηρήσουμε την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας είναι απαραίτητες μερικές απλές, καλές συνήθειες.
• Σωστή Διατροφή
Η διατροφή, που είναι πλούσια σε φρούτα και πράσινα λαχανικά βιολογικής καλλιέργειας, δημητριακά και πρωτεΐνες όπως πχ γιαούρτι, τονώνει το ανοσοποιητικό και προλαμβάνει τις ασθένειες. Να αποφεύγουμε τη ζάχαρη, καθώς και τις τροφές που είναι πλούσιες σε λιπαρά, ώστε να μειώνονται οι φλεγμονές.
Επίσης, να πίνουμε αρκετό νερό για να είναι ο οργανισμός μας ενυδατωμένος.
Άλλες συνηθισμένες τροφές με ξεχωριστές ιδιότητες για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού είναι το μέλι, το σκόρδο, οι φράουλες, το σαμπούκο, το μπρόκολο, οι φακές, οι ξηροί καρποί, ο σολομός, οι πιπεριές, τα καρότα και άλλες τροφές που έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
• Άσκηση
Γυμναζόμαστε τουλάχιστον 20 με 30 λεπτά κάθε μέρα. Περπάτημα με στρατιωτικό ρυθμό είναι η ιδανική άσκηση για όλες τις ηλικίες.
Η σωματική άσκηση αυξάνει τη δράση των λευκών αιμοσφαιρίων, που επιτίθενται στους εισβολείς, και μειώνει τις νοσηρές επιδράσεις του στρες στον οργανισμό μας.
• Χαλάρωση
Το στρες πυροδοτεί την χρόνια έκκριση κορτιζόλης, αδρεναλίνης κλπ στον οργανισμό, που είναι υπεύθυνες για πλήθος αρνητικών επιδράσεων στην υγεία μας (αύξηση σακχάρου, πίεσης, λιπιδίων, ταχυκαρδία, κατακράτηση υγρών, διαταραχή γαστρεντερικού, ορμονών, μείωση αναπλαστικής και διορθωτικής ικανότητας βλαβών από το αμυντικό σύστημα κλπ).
Προσευχή, γυμναστική, τεχνικές χαλάρωσης, μουσική, χορός, καλλιτεχνία, περίπατοι, μασάζ, θετική στάση ζωής και ένα μεγάλο χαμόγελο σε ό,τι και να συμβαίνει, είναι οι καλύτεροι τρόποι για να εξαφανίσουμε το στρες και τις συνέπειές του από τη ζωή μας.
• Καλός Ύπνος
Με τον ύπνο τα κύτταρα αναδιοργανώνονται, αναζωογονούνται και αναπλάθονται. Η καλή ποιότητα ύπνου βοηθά ώστε το σώμα να θεραπεύεται και να μπορεί έτσι να αντιστέκεται στις αρρώστιες.
Η διαταραχή του ύπνου μπορεί να οφείλεται σε στρες, αλλά και από μόνη της αυξάνει παράλληλα το στρες, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο που μειώνει την ισχύ του αμυντικού συστήματος.
Αντιοξειδωτικά (βιταμίνη C, βιταμίνη Α, βιταμίνη Ε, καροτινοειδή, Ω-3 λιπαρά οξέα), ιχνοστοιχεία (σελήνιο, ψευδάργυρος, χρώμιο), φυτικά εκχυλίσματα (σκόρδο, εχινάκεα), προβιοτικά κλπ. βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας.
• Θηλασμός
Το μητρικό γάλα παρέχει έτοιμα αντισώματα από την μητέρα προς το βρέφος και ενισχύεται έτσι το αναπτυσσόμενο ανοσοποιητικό του σύστημα.
• Εναλλακτικές Μορφές Πρόληψης και Θεραπείας
Είναι ευρέως γνωστή η δράση της ομοιοπαθητικής, του βελονισμού, της ρεφλεξολογίας, κλπ. στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού.
Κωνσταντίνος Καπόγιαννης, Φαρμακοποιός
www.y-o.gr
