Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται ολοένα και περισσότερο.
Η διασφάλιση ότι τα άτομα τρίτης ηλικίας περνούν τα επιπλέον αυτά έτη ζωής ως ενεργοί και υγιείς πολίτες, θα ωφελήσει τόσο τους ίδιους όσο και την κοινωνία.
Πολιτικές για Υγιή Γήρανση
Η 1η Οκτωβρίου κάθε έτους έχει οριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως Διεθνής Ημέρα για την Τρίτη Ηλικία, ημέρα δηλαδή όπου διάφορες δραστηριότητες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τα ηλικιωμένα άτομα λαμβάνουν χώρα.
Για την προώθηση της υγιούς γήρανσης υλοποιούνται έργα με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σκοπό να βοηθήσουν τους ανθρώπους να παραμείνουν υγιείς και ενεργοί καθώς μεγαλώνουν, και να διασφαλίσουν την παροχή ποιοτικής υγειονομικής περίθαλψης.
Το 2016 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, στο πλαίσιο ορισμού της παγκόσμιας στρατηγικής του, ενέκρινε το Σχέδιο Δράσης για τη Γήρανση και την Υγεία Δράσης (Μαδρίτη 2002, «Active Ageing – A Policy Framework») με το σχετικό ψήφισμα της 69ης Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας.
Σύμφωνα με αυτό ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ καλείται να ηγηθεί μιας παγκόσμιας εκστρατείας για την καταπολέμηση του ηλικιακού ρατσισμού (ageing), υποστηρίζοντας τοπικούς και διεθνείς εταίρους στις προσπάθειές τους να αλλάξουν πολιτικές και πρακτικές, με στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνικής συμμετοχής και της αυτόνομης διαβίωσης των ηλικιωμένων ατόμων.
Δημογραφικά Χαρακτηριστικά στην Ελλάδα και Διεθνώς
Το ηλικιακό όριο για τον καθορισμό της τρίτης ηλικίας είναι ως επί το πλείστον αυθαίρετο.
Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, ο ορισμός προκύπτει µε βάση την ηλικία που κάποιος δύναται να τεθεί σε καθεστώς συνταξιοδότησης.
Συνήθως, η ηλικία αυτή αναφέρεται στα 65 έτη, ενώ ο ΟΗΕ διαφοροποιείται ελαφρώς κατοχυρώνοντας ότι τα άτοµα από 60 ετών και άνω, ανήκουν στον ευάλωτο πληθυσμό των ηλικιωμένων.
Σε σχέση με τα ποσοτικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου πληθυσμού και σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΠΟΥ, υπολογίζεται ότι σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν περίπου 600 εκατομμύρια άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, το σύνολο των οποίων αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2025, έως να φθάσει σχεδόν τα δύο δις μέχρι το 2050.
Ειδικότερα, μεταξύ 2015-2050, ο αριθμός των ατόμων 3ης ηλικίας που ζουν στις πιο ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, προβλέπεται να αυξηθεί κατά 56%, συγκριτικά με την αύξηση κατά 138% που προβλέπεται για τις χώρες ανώτερου – μεσαίου εισοδήματος, 185% για χώρες χαμηλότερου – μεσαίου εισοδήματος και 239% για τις χώρες χαμηλού εισοδήματος.
Η Ελλάδα σήμερα κατέχει την 5η θέση παγκοσμίως σε γηράσκοντα πληθυσμό.
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί συνδυασμό των φαινομένων της υπογεννητικότητας και της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης.
Με στοιχεία του 2011, εκτιμάται ότι το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών, αναλογεί σε 19% του πληθυσμού, ενώ το προσδόκιμο επιβίωσης αντιστοιχεί σε 81 έτη, 79 και 83 έτη αντίστοιχα για άνδρες και γυναίκες.
Βελτιστοποίηση Παροχής Ποιοτικών Υπηρεσιών για Υγιή Γήρανση
Μια καίρια πρόκληση είναι η καθυστέρηση των αρνητικών συνεπειών της γήρανσης στην υγεία.
Σε επίπεδο νοσηρότητας, εκτός από τις παθήσεις που οδηγούν σε απώλεια ζωής, ιδιαίτερη σημασία κατέχουν και εκείνες που υποβαθμίζουν την ποιότητά της.
Αυτές εμπλέκουν τόσο τους ίδιους τους ηλικιωμένους ασθενείς, όπως η κατάθλιψη, η άνοια, η οστεοπόρωση, αλλά και οι αισθητηριακές-λειτουργικές βλάβες, λόγω φυσικής φθοράς ή νόσου (όραση, ακοή), όσο και της οικογένειάς τους σε σημαντικό επίπεδο, καθώς αυξάνουν την εξάρτηση και την ανάγκη για φροντίδα των πασχόντων.
Αναλογικά και το κόστος των υπηρεσιών υγείας για τους ηλικιωμένους αναμένεται να είναι μεγαλύτερο σε σχέση με αυτό του υπόλοιπου πληθυσμού, καθώς δημογραφικά υπερτερούν.
Αλλά και λόγω της ηλικιακής φθοράς που συνεπάγεται αυξημένη νοσηρότητα και συννοσηρότητα, οπότε και παρουσιάζουν μεγαλύτερη ανάγκη για φροντίδα υγείας, οπότε και επιβάρυνση του ΕΣΥ.
Για τους παραπάνω λόγους, η βελτιστοποίηση στον τρόπο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών και φροντίδας υγείας θέτεται στο επίκεντρο της προσοχής της διεθνούς πολιτικής ηγεσίας με την προώθηση της «καλής γήρανσης» να αποτελεί στόχο των κυβερνήσεων παγκοσμίως.
Στόχο συνιστά η παρακίνηση των ηλικιωμένων να υιοθετήσουν θετικές συμπεριφορές προς την κατεύθυνση της υγιούς και ενεργούς γήρανσης.
Οι εν λόγω συμπεριφορές στηρίζονται στην πρόληψη του τριπτύχου της επιδείνωσης των λειτουργικών ικανοτήτων, της απώλειας της αυτονομίας και του κινδύνου για κοινωνική απομόνωση, προωθώντας αντίστοιχα το ορθό διατροφικό μοντέλο, τη φυσική δραστηριότητα και την κοινωνικοποίηση του ατόμου.
Τα συστήματα υγείας από την άλλη, πρέπει να βελτιώσουν την ικανότητα διάγνωσης και διαχείρισης χρόνιων παθήσεων, ελαχιστοποιώντας έτσι τον αντίκτυπο των τελευταίων στις ζωές των ασθενών, αλλά και του στενότερου και ευρύτερου περιβάλλοντός τους.
Διατήρηση της Κοινωνικοποίησης των Ηλικιωμένων
Από επιδημιολογική έρευνα που διήρκησε 10 χρόνια στην Αυστραλία σε δείγμα 1.500 ηλικιωμένων άνω των 70 ετών, προέκυψε ότι οι ηλικιωμένοι με ευρύτερο κύκλο στενών γνωριμιών ζούσαν περισσότερα χρόνια, σε σύγκριση με εκείνους που είχαν λιγότερους φίλους.
Φαίνεται επίσης ότι η επιρροή των παιδιών και των συγγενών είχε μόνο μικρή επίδραση στην επιβίωση των συμμετεχόντων.
Αντίθετα, όσοι εξ’ αυτών είχαν ένα πολυπληθές δίκτυο φίλων, αντιμετώπιζαν 22% λιγότερες πιθανότητες θανάτου, σε σύγκριση με αυτούς που είχαν πιο στενές σχέσεις με τα παιδιά τους και άλλους συγγενείς.
Οι ευεργετικές επιδράσεις του φιλικού περιβάλλοντος, όσον αφορά στην αύξηση της διάρκειας της ζωής, διατηρούνταν καθόλη τη δεκαετία που διήρκεσε η έρευνα.
Επίσης, οι θετικές αυτές επιδράσεις παρατηρούνταν ανεξάρτητα από άλλα σοβαρά γεγονότα που πιθανόν να συνέβαιναν, όπως για παράδειγμα ο θάνατος συζύγου ή κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας.
Οι ψυχολογικές ευεργετικές επιδράσεις έγκεινται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι είναι συνδεδεμένοι με τους άλλους.
Το δίκτυο στενών φίλων ισχυροποιεί το αίσθημα αυτοπεποίθησης, βελτιώνει την ψυχική διάθεση, απομακρύνει την κατάθλιψη και προσφέρει ενέργεια για την αντιμετώπιση δύσκολων καιρών.
Ωστόσο, το πρόβλημα που τίθεται είναι ότι με την αύξηση της ηλικίας, ο κίνδυνος απώλειας φίλων για διάφορους λόγους συνιστά μια οδυνηρή πραγματικότητα.
Είναι λοιπόν ουσιαστικό να προβάλλεται η αναγκαιότητα για τους ηλικιωμένους να δημιουργούν νέες φιλίες και να συντηρούν συνεχώς τους ήδη υπάρχοντες δεσμούς τους.
Μπισκανάκη Ελπινίκη, Νοσοκομειακή Φαρμακοποιός, ΠΓΝΑ Ιπποκράτειο BSc, MPharm, MSc in Health Management, Specialized in Emotional Intelligence and Management, Special Training in Development of Health Promotion Programs
