Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, η διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την ιατρική επιστήμη.
Πιο συγκεκριμένα, η αρτηριακή υπέρταση αναδεικνύεται σε ένα από τα πιο διαδεδομένα, καθώς περίπου το 20% του ελληνικού πληθυσμού πάσχει από το εν λόγω νόσημα.
Είναι σημαντικό, ωστόσο, να γνωρίζουμε τα είδη και τα αίτια της νόσου για την πρόληψη, αλλά κυρίως για την αντιμετώπισή της.
Η πρωτοπαθής υπέρταση, με μοναδικό εύρημα την αυξημένη πίεση, αφορά το 95% των περιπτώσεων, και οφείλεται σε ιδιοπαθή αίτια, όπως η κληρονομικότητα και ο τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από παχυσαρκία, έλλειψη άθλησης, κακή διατροφή κ.α.
Η δευτεροπαθής υπέρταση είναι το αποτέλεσμα ενός υποκείμενου αιτίου, όπως ενδεχομένως κάποια φαρμακευτική αγωγή, νεφρική νόσος, ενδοκρινικές διαταραχές ή εγκυμοσύνη.
Τις τελευταίες δεκαετίες , ωστόσο, η επιστήμη έχει κάνει άλματα στη διαχείριση της υπέρτασης, αν και δεν είναι απολύτως ιάσιμη νόσος.
Το ελληνικό φαρμακείο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των υπερτασικών ασθενών, τόσο στον έλεγχο της εξέλιξης της νόσου, όσο και στη θεραπεία.
Η αρτηριακή πίεση ρυθμίζεται στον οργανισμό από έναν περίπλοκο μηχανισμό που απαιτεί την καλή λειτουργία της καρδίας, των νεφρών, του κυκλοφορικού και του νευρικού συστήματος.
Τυχόν πτώση ή αύξηση της πίεσης πέραν των φυσιολογικών ορίων, εξαιτίας καθημερινών παραγόντων όπως το άγχος και η άθληση, εντοπίζεται άμεσα και εξισορροπείται.
Ο ασθενής όμως χαρακτηρίζεται υπερτασικός, όταν η πίεση συστολής του καρδιακού μυ (συστολική) είναι μεγαλύτερη του 140mmHg ή/και όταν η πίεση χαλάρωσης του μυ (διαστολική) είναι μεγαλύτερη του 90mmHg για παρατεταμένη χρονική περίοδο.
Εν τούτοις, ολοκληρωμένη διάγνωση γίνεται από τον θεράποντα ιατρό, κατόπιν επανειλημμένων υπερτασικών μετρήσεων και εικοσιτετράωρης περιπατητικής καταγραφής της αρτηριακής πίεσης, με ηλεκτρονική συσκευή υπό την ονομασία Holter πίεσης.
Θεραπεία
Η αυξημένη πίεση, εφόσον δεν τεθεί υπό έλεγχο με φαρμακευτική αγωγή ή υγιεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις υπό την προϋπόθεση ότι επαρκούν, οδηγεί σε σειρά επιπλοκών, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο κ.α.
Είναι νόσος που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, κάνοντας τη θεραπεία εξαιρετικά εξατομικευμένη στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες του κάθε ασθενή.
Σύμφωνα με τις νεότερες οδηγίες, όπως καθορίστηκαν στο 28ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Βαρκελώνη, η αρτηριακή πίεση πρέπει να διατηρείται σε όλους τους ασθενείς κάτω από 140/90mmHg και εφόσον η φαρμακευτική αγωγή είναι καλά ανεκτή, ιδανικός στόχος είναι το 130/80mmHg.
Φυσικά, ανάλογα με την ηλικία και τους παράγοντες κινδύνου, μπορεί να τεθούν ακόμα χαμηλότερα όρια.
Η υπέρταση κατηγοριοποιείται σε διάφορα στάδια, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα αποτελέσματα των μετρήσεων.
Η θεραπεία μπορεί να αποτελείται από ένα ή περισσότερα φάρμακα, ανάλογα με τη κρίση του θεράποντος ιατρού και την ανταπόκριση του κάθε οργανισμού.
Οι δημοφιλέστερες κατηγορίες αντί-υπερτασικών φαρμάκων, από τις οποίες μπορεί να επιλέξει ο ιατρός, είναι: β- αποκλειστές, αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτενσίνης (α-ΜΕΑ), αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, αποκλειστές υποδοχέων αγγειοτενσίνης 2 και διουρητικά.
Η επιλογή γίνεται με κριτήριο το στάδιο της υπέρτασης, τον παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου, το ιστορικό και την ηλικία του ασθενούς.
Μη διστάσετε να προγραμματίσετε μια συνάντηση με το φαρμακοποιό σας, προκειμένου να συζητήσετε απορίες και σκέψεις γύρω από τη θεραπεία, που μπορεί να δράσουν ανασταλτικά στη σωστή λήψη των φαρμάκων.
Έλεγχος της πίεσης
Αϋπνία, πονοκέφαλος, αίσθημα παλμών, ζάλη, κεφαλαλγία και καταβολή δυνάμεων, είναι τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της υπέρτασης.
Ωστόσο, η αυξημένη πίεση μπορεί μερικές φορές να είναι εντελώς ασυμπτωματική, αναδεικνύοντας τη σημασία μέτρησης ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Κάθε αλλαγή ή έναρξη νέας θεραπείας πρέπει να συνοδεύεται από προσεκτική παρακολούθηση της πίεσης για τον πρώτο καιρό, ώστε να γίνει σωστή ρύθμιση των φαρμάκων και των δόσεων.
Το φαρμακείο αποτελεί χώρο ασφαλούς και έγκυρης λήψης της αρτηριακής πίεσης από τον φαρμακοποιό, με το κύρος και τις γνώσεις του επαγγελματία υγείας.
Παρόλα αυτά, για την ορθότερη παρακολούθηση, συστήνεται οι μετρήσεις να γίνονται κατά κύριο λόγο στο σπίτι ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Συμβουλές ορθής μέτρησης της πίεσης
1. Πραγματοποιήστε τις μετρήσεις σε καθήμενη, αναπαυτική θέση με υποστήριξη της πλάτης εντός ήσυχου δωματίου.
2. Αναπαυθείτε για περίπου 5 λεπτά πριν την πρώτη λήψη και πραγματοποιήστε δύο διαδοχικές λήψεις με απόσταση ενός λεπτού.
3. Αποφύγετε την κατανάλωση καφέ ή τσιγάρου για περίπου μία ώρα πριν την μέτρηση.
4. Τοποθετήστε το κάτω άκρο της περιχειρίδας περίπου 2 εκατοστά πάνω από το σημείο κάμψης του αγκώνα.
Σε περίπτωση μέτρησης με ηλεκτρονικό πιεσόμετρο, ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες τοποθέτησης του κατασκευαστή, καθότι μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα.
5. Εάν χρησιμοποιείτε αναλογικό πιεσόμετρο, η συστολική (μεγάλη) και διαστολική (μικρή) πίεση, αντιστοιχεί στον πρώτο και στον τελευταίο κτύπο που ακούγεται όσο ξεφουσκώνει η περιχειρίδα.
6. Πραγματοποιήστε μετρήσεις συγκεκριμένες ώρες της ημέρας και σημειώστε τα αποτελέσματα στο κατάλληλο ημερολόγιο σε συνδυασμό με ληφθείσα φαρμακευτική αγωγή.
Υγιεινοδιαιτητικές αλλαγές
Οι μεταβολές στον τρόπο ζωής και διατροφής αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο πρόληψης και ελέγχου της αρτηριακής υπέρτασης και συνοδών καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Στις περιπτώσεις προχωρημένου σταδίου ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής, ενώ στα αρχικά στάδια (προϋπέρταση ή Στάδιο 1), εν τη απουσία ύπαρξης πολλών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, κλινικές μελέτες έδειξαν ότι μπορούν να καθυστερήσουν ή ακόμα και να υποκαταστήσουν τη φαρμακευτική αγωγή, εφόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι διατήρησης της αρτηριακής πίεσης.
Περιορισμός αλατιού: Η συνήθης ημερήσια λήψη αλατιού στο φαγητό ανέρχεται στα 9-12g.
Μείωση κατά περίπου 5g έχει παρατηρηθεί ότι ισοδυναμεί με μείωση κατά 5mmHg σε υπερτασικούς.
Απευθυνθείτε στο φαρμακείο, όπου θα βρείτε προϊόντα με χαμηλό περιεχόμενο νατρίου που αντικαθιστούν το αλάτι.
Απώλεια σωματικού βάρους: Η μείωση και σταθεροποίηση του βάρους σε χαμηλότερα επίπεδα επιβάλλεται σε όλους τους υπερτασικούς, για τον καλύτερο έλεγχο της υπέρτασης και την αύξηση της αποτελεσματικότητας των φαρμάκων.
Σωματική άσκηση: Τακτική αερόβια σωματική άσκηση όπως περπάτημα, τρέξιμο, ποδηλασία ή κολύμβηση, είναι επωφελή στην πρόληψη και αντιμετώπιση πολλών καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως η υπέρταση και στον καλύτερο έλεγχο του βάρους.
Στους υπερτασικούς, καθημερινή άσκηση διάρκειας περίπου 30 λεπτών μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της πίεσης εως και 7mmHg.
Διακοπή καπνίσματος: Το κάπνισμα οδηγεί στην οξεία αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης.
Αποτελεί την αποτελεσματικότερη και σημαντικότερη υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση, με σκοπό τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Διατροφή: Προτιμήστε λαχανικά, γαλακτοκομικά χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, δημητριακά ολικής άλεσης, φυτικές ίνες, φρούτα και ψάρι.
Αποφύγετε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, τηγανητών, τροφών με αυξημένα λιπαρά και γλυκών.
Η επίδραση της καφεΐνης στην υπέρταση δεν έχει μελετηθεί επαρκώς, αλλά συστήνεται η ημερήσια κατανάλωση να μην ξεπερνά τις δύο κούπες καφέ.
Νικόλαος Μανέτας, Φαρμακοποιός, MSc International Health Management
