Το γάλα αποτελεί την αποκλειστική τροφή του μωρού από τη γέννηση μέχρι τον 6ο μήνα.
Αναμφίβολα, το μητρικό γάλα θεωρείται η καλύτερη τροφή για το βρέφος, καθώς προσφέρει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και περιέχει πολύτιμες ουσίες για τη δόμηση του ανοσοποιητικού συστήματος του βρέφους.
Σε εκείνες τις περιπτώσεις που ο θηλασμός δεν είναι εφικτός, η σίτιση των βρεφών γίνεται αποκλειστικά με τροποποιημένο γάλα του εμπορίου.
Το φρέσκο γάλα αγελάδας δεν θα πρέπει να χορηγείται πριν τους 12 μήνες, καθώς το πεπτικό σύστημα και η νεφρική λειτουργία του μωρού δεν έχουν ωριμάσει αρκετά.
Στην αγορά υπάρχουν αρκετά γάλατα τα οποία είναι σχεδιασμένα για να καλύπτουν τις ανάγκες των μωρών, ανάλογα με την ηλικία τους (0-6 μηνών, 6-12 μηνών και άνω των 12 μηνών), γνωστά ως 1ης, 2ης και 3ης βρεφικής ηλικίας.
Πρόκειται για γάλατα αγελάδας (ή κατσίκας) τα οποία έχουν υποστεί επεξεργασία και εμπλουτίζονται με θρεπτικά συστατικά και σίδηρο, σε επίπεδα που προσομοιάζουν με εκείνα του μητρικού γάλακτος.
Στην πλειονότητά τους, τα βρεφικά γάλατα της αγοράς δεν διαφέρουν σημαντικά ως προς τη σύστασή τους και τηρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές που καθορίζονται από διεθνείς οργανισμούς όπως η ESPGHAN και η EFSA.
Τα τελευταία χρόνια, κάποια γάλατα της κατηγορίας εμπλουτίζονται με επιπρόσθετα συστατικά όπως νουκλεοτίδια, προβιοτικά, πρεβιοτικά, L-Καρνιτίνη, ινοσιτόλη και χολίνη.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA, 2014), η προσθήκη τους στο βρεφικό γάλα δεν θεωρείται απαραίτητη.
Όσον αφορά στα γάλατα 3ης βρεφικής ηλικίας, δεν θεωρούνται απαραίτητα για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των μικρών παιδιών, σε σύγκριση με άλλα τρόφιμα, τα οποία μπορούν να συμπεριληφθούν στη συνήθη διατροφή τους.
Από την άλλη πλευρά, τα γάλατα αυτά θεωρούνται χρήσιμα όταν υπάρχει κίνδυνος ανεπάρκειας και αποτελούν έναν από τους τρόπους αύξησης της πρόσληψης ορισμένων θρεπτικών ουσιών, σε ορισμένες ομάδες παιδιών που δεν σιτίζονται επαρκώς.
Γάλα αγελάδας ή κατσίκας;
Η διατροφική αξία του τροποποιημένου κατσικίσιου βρεφικού γάλακτος δεν διαφέρει σημαντικά από εκείνη του αγελαδινού.
Ωστόσο, το γάλα κατσίκας έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αs1- καζεΐνη και σε φυλλικό οξύ συγκριτικά με το γάλα αγελάδας.
Σχετικά πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα βρέφη που σιτίζονται με τροποποιημένο βρεφικό γάλα κατσίκας έχουν παρόμοια ανάπτυξη, συγκριτικά με εκείνα που τρέφονται με τροποποιημένο γάλα αγελάδας, αλλά και με εκείνα που θηλάζουν (Zhouetal. 2014).
Σύμφωνα με την EFSA (2012), η μη τροποποιημένη πρωτεΐνη γάλακτος κατσίκας είναι ασφαλής για χρήση σε βρεφικά γάλατα 3ης βρεφικής ηλικίας.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το βρεφικό γάλα κατσίκας δεν είναι υποαλλεργικό και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας.
Γάλα βιολογικό ή συμβατικό;
Το βιολογικό βρεφικό γάλα είναι τροποποιημένο βρεφικό γάλα που προέρχεται από αγελάδες (ή κατσίκες), οι οποίες ζουν σε υπαίθριους χώρους και εκτρέφονται με χορτάρι ή βιολογικές ζωοτροφές, με αποτέλεσμα να μην επιβαρύνονται με φυτοφάρμακα, χημικά λιπάσματα και αντιβιοτικά.
Πρόσφατη μάλιστα μετά-ανάλυση που δημοσιεύθηκε σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό, έδειξε ότι το γάλα βιολογικής παραγωγής είναι πιο πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, βιταμίνη Ε και σίδηρο και χαμηλότερο σε ιώδιο και σελήνιο σε σχέση με το συμβατικό.
Τα οφέλη του Βιολογικού γάλακτος αλλά και των Βιολογικών τροφών γενικότερα
Η επιλογή βιολογικών προϊόντων στη διατροφή, έχει αναγνωριστεί ότι παρέχει σημαντικά οφέλη στην ανθρώπινη υγεία, κυρίως λόγω της μειωμένης έκθεσης σε παρασιτοκτόνα και εντομοκτόνα, που προδιαθέτουν την εμφάνιση σοβαρών χρόνιων νοσημάτων.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η αλλαγή της παιδικής διατροφής από συμβατική σε βιολογική, οδηγεί σε σχεδόν πλήρη εξάλειψη των καταλοίπων των παρασιτοκτόνων και εντομοκτόνων από τον οργανισμό τους, όπως αυτά ανιχνεύονται στα ούρα τους.
Το δεύτερο αναγνωρισμένο όφελος είναι η εντυπωσιακή μείωση των ανθεκτικών σε αντιβιοτικά βακτηρίων, γεγονός που οφείλεται στην πλήρη αποφυγή προληπτικής χρήσης αντιβιοτικών.
Μελέτες εκτιμούν ότι τα βιολογικά προϊόντα έχουν πάνω από 30% μικρότερη πιθανότητα να περιέχουν ανθεκτικά βακτήρια.
Τα ειδικά γάλατα
Εκτός από τα βρεφικά γάλατα που καλύπτουν όλο το φάσμα των ηλικιών και απευθύνονται στον υγιή παιδικό πληθυσμό, υπάρχει και άλλη μία κατηγορία βρεφικών γαλάτων, εκείνη των θεραπευτικών.
Τα εν λόγω γάλατα είναι σχεδιασμένα για να καλύπτουν τις ειδικές διατροφικές ανάγκες των πασχόντων βρεφών, ωστόσο η χρήση τους πρέπει να γίνεται πάντα υπό ιατρική επίβλεψη (Μαντά, 2006).
Γάλα σόγιας
Το συγκεκριμένο γάλα είναι λιγότερο γνωστό στη χώρα μας.
Συνήθως, δίνεται σε βρέφη με αλλεργία στο γάλα της αγελάδας ή σε βρέφη χορτοφαγικών οικογενειών.
Ωστόσο, εκτιμάται ότι τα βρέφη με αλλεργία στην πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος εμφανίζουν αλλεργία και στην πρωτεΐνη της σόγιας σε ποσοστό 10-70%.
Το γάλα αυτό δεν περιέχει λακτόζη και είναι εμπλουτισμένο με μεγαλύτερες ποσότητες βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων, λόγω της δέσμευσής τους από τη φυτική πρωτεΐνη της σόγιας.
Γάλα χωρίς λακτόζη
Το γάλα αυτό προορίζεται για βρέφη με ανεπάρκεια λακτάσης, του ενζύμου εκείνου που είναι απαραίτητο για την πέψη της λακτόζης (το βασικό σάκχαρο του γάλακτος).
Η λοιπή του σύσταση είναι όμοια με εκείνη των γαλάτων 1ης και 2ης βρεφικής ηλικίας.
Συνήθως έχει χαμηλή ωσμωτικότητα, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο διάρροιας.
Ωστόσο, η χρήση του για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απορρόφηση του ασβεστίου.
Γάλα αντιαναγωγικό
Ενδείκνυται για βρέφη με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και απώλεια ή στασιμότητα του σωματικού βάρους.
Μέρος της λακτόζης που περιέχει έχει αντικατασταθεί με άμυλο καλαμποκιού ή χαρουπάλευρο, τα οποία δρουν ως παράγοντες πύκνωσης, μειώνοντας έτσι τις αναγωγές.
Το γάλα αυτό δεν είναι κατάλληλο για βρέφη κάτω του ενός μήνα.
Γάλα για την πρόληψη της αλλεργίας
Το συγκεκριμένο γάλα περιέχει μερικώς υδρολυμένη πρωτεΐνη και έχει σχεδιαστεί για την πρόληψη της αλλεργίας σε βρέφη υψηλού κινδύνου.
Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι υποαλλεργικό και δεν είναι κατάλληλο για βρέφη με αλλεργία στο αγελαδινό γάλα.
Γάλα για την αντιμετώπιση της αλλεργίας
Είναι το κατάλληλο γάλα για βρέφη με αλλεργία στο γάλα της αγελάδας.
Η πρωτεΐνη του έχει υποστεί εκτεταμένη υδρόλυση και συνήθως δεν περιέχει λακτόζη.
Εάν το βρέφος δεν ανταποκριθεί στο γάλα εκτεταμένης υδρόλυσης, ο παιδίατρος συνήθως χορηγεί γάλα στοιχειακό.
Πρόκειται για γάλα του οποίου η πρωτεΐνη έχει υδρολυθεί πλήρως σε 100% ελεύθερα αμινοξέα.
Γάλα για πρόωρα και ελλιποβαρή νεογνά
Το γάλα αυτό είναι αυξημένο σε θερμίδες, πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, ώστε να καλύψει επαρκώς τις υψηλότερες διατροφικές ανάγκες του πρόωρου νεογνού.
Κάποια γάλατα είναι εμπλουτισμένα με προβιοτικά με στόχο την ενίσχυση της ανώριμης εντερικής χλωρίδας, αν και η εν λόγω ευεργετική επίδραση είναι ακόμα υπό διερεύνηση.
Γάλα για τους κολικούς
Συνήθως περιέχει μειωμένο ποσοστό λακτόζης.
Μερικά γάλατα της κατηγορίας περιέχουν χαρουπάλευρο, το οποίο αυξάνει την περισταλτικότητα του εντέρου, ανακουφίζοντας έτσι το βρέφος από τους κολικούς.
Γάλα για τη δυσκοιλιότητα
Συνήθως περιέχει χαρουπάλευρο, λακτόζη, μαγνήσιο και πρεβιοτικά, με στόχο την αύξηση του όγκου των κοπράνων και την κινητικότητα του εντέρου.
Συμπέρασμα
Όταν ο μητρικός θηλασμός δεν είναι εφικτός για οποιοδήποτε λόγο, το βρέφος θα πρέπει να διατρέφεται αποκλειστικά με τροποποιημένο γάλα αγελάδας.
Στην αγορά υπάρχει μεγάλη ποικιλία βρεφικών γαλάτων τα οποία καλύπτουν όλο το φάσμα των ηλικιών, χωρίς όμως ουσιαστικές διαφορές ως προς τη σύνθεση.
Τα θεραπευτικά γάλατα έχουν σχεδιαστεί για να καλύπτουν ειδικές ανάγκες, εφόσον υπάρχει τεκμηριωμένη κλινική ένδειξη χορήγησής τους.
Η τελική επιλογή του βρεφικού γάλακτος καθορίζεται σε συνεργασία με τον παιδίατρο, ο οποίος παρακολουθεί την ανάπτυξη και τη συνολική κατάσταση της υγείας του μωρού, λαμβάνοντας υπόψη το βάρος, το ύψος, την ύπαρξη/ή μη αλλεργίας και τα πιθανά πεπτικά ενοχλήματα.
Τέλος, η συχνή αλλαγή βρεφικών γαλάτων θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς αυξάνει το ενδεχόμενο παρενεργειών.
Ευδοκία Σεκλιζιώτη, Διαιτολόγος, Διατροφολόγος, BSc (Hons), MMedSci in Human Nutrition
www.y-o.gr
