Οι χειμερινοί μήνες έχουν συνδεθεί με το κρύο, τη σκοτεινιά και την πεσμένη διάθεση.
Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που τον χειμώνα νιώθουν «τις μπαταρίες τους να αδειάζουν», όπως επίσης και εκείνοι που τους πιάνει μια μελαγχολία στη διάρκεια των γιορτών.
Πότε όμως αυτή η μελαγχολία μεταμορφώνεται σε κατάθλιψη;
Ποια είναι τα σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσουμε;
Οι ατυχίες, τα προβλήματα και γεγονότα που επηρεάζουν τη διάθεσή μας, όπως ένα πρόβλημα στη δουλειά, μια αρνητική κατάσταση στο σπίτι ή μια απώλεια προσφιλούς ατόμου, αποτελούν φυσιολογικό κομμάτι αυτού που ονομάζουμε ζωή.
Κάθε άνθρωπος βιώνει στιγμές ευτυχίας και στιγμές δυστυχίας, το ένα δεν πάει χωρίς το άλλο.
Διάφορες εμπειρίες μπορεί να οδηγήσουν σε αίσθηση αποτυχίας, ανικανότητας και σε άλλα αρνητικά συναισθήματα, ενώ οι προσωπικές απώλειες μπορεί να προκαλέσουν θλίψη και απογοήτευση και ένα συναίσθημα ματαιότητας και κενού.
Όλα αυτά είναι φυσιολογικά και συνήθως ξεπερνιούνται μέσα από την καθημερινότητα, μετά σε ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα.
Η περίπτωση της κατάθλιψης όμως είναι διαφορετική.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι τα παρακάτω:
• Το άτομο νιώθει μια έντονη και συνεχόμενη λύπη. Τίποτε δεν του δίνει χαρά.
• Το άτομο νιώθει ασήμαντο και αβοήθητο. Εγκλωβισμένο σε μια κατάσταση, χωρίς διέξοδο και χωρίς ελπίδα.
• Η έλλειψη ενέργειας, η κούραση και η παραίτηση, χαρακτηρίζουν την καθημερινότητά του σε σημείο που δυσκολεύεται να πραγματοποιήσει τις συνηθισμένες του δραστηριότητες.
• Δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στην εργασία του. Δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις που αφορούν τη ζωή του. Όλα του φαίνονται είτε πολύ δύσκολα, είτε μάταια.
• Παρουσιάζει μειωμένο ενδιαφέρον για συμμετοχή σε δραστηριότητες.
• Αποφεύγει τους φίλους του και τις κοινωνικές συναναστροφές.
• Κοιμάται περισσότερο από όσο κοιμάται συνήθως.
• Τρώει περισσότερο ή λιγότερο από ό,τι συνήθως.
• Έχει μειωμένη σεξουαλική δραστηριότητα.
• Μπορεί να σκέφτεται το θάνατό του ή την αυτοκτονία του.
Όταν μιλάμε για κατάθλιψη τα παραπάνω συμπτώματα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, πάνω από δύο εβδομάδες και αρχίζουν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα του ατόμου.
Ρωτήσαμε την ψυχίατρο Σοφία Σφελινιώτη σχετικά με τη κατάθλιψη και εκείνη ξεκαθάρισε ορισμένες έννοιες ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι και να ζητήσουμε τη βοήθεια ειδικού.
Ποια είναι τα σημάδια κινδύνου μιας ενδεχόμενης καταθλιπτικής κατάστασης;
Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή και πολύ συχνά ο πρώτος από τους γιατρούς που την ανακαλύπτει είναι ο γενικός γιατρός ή ο παθολόγος.
Αυτό συμβαίνει επειδή πολλοί ασθενείς επισκέπτονται τον παθολόγο και αναφέρουν διάφορα συμπτώματα, όπως κούραση, ανεξήγητοι πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι και διάφοροι άλλοι μυοσκελετικοί πόνοι.
Στη διάρκεια της εξέτασης συνήθως κάνει την εμφάνισή του κι ένα έντονο αρνητικό συναισθηματικό φορτίο και ο ασθενής παραδέχεται τις σημαντικές αλλαγές στη διάθεση και στην καθημερινότητά του.
Φυσικά υπάρχουν τα διεθνή διαγνωστικά κριτήρια, βάσει των οποίων τίθεται η διάγνωση εκ μέρους του ψυχιάτρου στον οποίο τελικά παραπέμπεται ο ασθενής.
Τα δύο κύρια συμπτώματα που αναφέρει η πλειοψηφία των πασχόντων από κατάθλιψη, είναι το διαρκές και έντονο συναίσθημα λύπης και η ανηδονία, δηλαδή η αδυναμία του πάσχοντος να αντλήσει ευχαρίστηση από οτιδήποτε τον ευχαριστούσε πριν την έλευση της διαταραχής.
Πώς ξεχωρίζει κανείς την κούραση της καθημερινότητας ή της δουλειάς (burnout) από μια ενδεχόμενη καταθλιπτική διαταραχή;
Τα συμπτώματα μεταξύ των δύο αυτών καταστάσεων μπορεί τελικά να παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες, αλλά οι συνέπειες αυτών είναι διαφορετικές.
Άλλωστε το «burnout» δεν είναι επισήμως αναγνωρισμένο και συνυπολογίζεται στην ιατρική πράξη με το «mobbing».
Οι πιο σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην κούραση από τη δουλειά και την κατάθλιψη είναι οι παρακάτω:
Η αρνητική διάθεση έρχεται ως συνέπεια άγχους και μεγάλου φόρτου εργασίας, ενώ η κατάθλιψη όχι απαραίτητα.
Κατά τις περιόδους των αδειών ή των διακοπών από τη δουλειά, η μελαγχολία αυτή παρέρχεται, ενώ στην περίπτωση της κατάθλιψης οι διακοπές και οι άδειες δεν βοηθάνε.
Αντιθέτως, στους καταθλιπτικούς ανθρώπους η απουσία από την εργασία και η αίσθηση της αδράνειας, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και να ενισχύσει τόσο την αίσθηση παραίτησης, όσο και τα αισθήματα ενοχών που έχουν συνήθως όσοι έχουν κατάθλιψη.
Ποιο είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες;
Η γενετική προδιάθεση για την καταθλιπτική διαταραχή αποτελεί μία υπόθεση η οποία δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά.
Ειλικρινά δεν γνωρίζουμε αν κάποιοι άνθρωποι είναι «γενετικά προγραμματισμένοι» να παρουσιάσουν καταθλιπτική διαταραχή.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, ωστόσο, ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο ερευνών αποτελεί η επιρροή που ασκούν τόσο το περιβάλλον, όσο και η προσωπική ιστορία του καθενός στο γεννητικό του υλικό (DNA).
O τομέας αυτός στην ψυχιατρική αποκαλείται επιγενετική, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμη για να ανακοινώσουμε οποιαδήποτε ασφαλή συμπεράσματα.
Υπάρχει ένας μόνο τύπος κατάθλιψης;
Αυτό αποτελεί μία ερώτηση κλειδί.
Συνδέεται με την αέναη διαμάχη που υπάρχει σχετικά με την κατάταξη ψυχικών διαταραχών για τις οποίες δεν υπάρχουν σημάδια βιολογικά ή νευροβιολογικά, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τον σακχαρώδη διαβήτη ή τη νόσο του Parkinson.
Η αλήθεια είναι ότι η κατάθλιψη αποτελεί μία διαταραχή που εκδηλώνεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και μπορεί να ακολουθείται και από πολλά συνοδά συμπτώματα, όπως τα αγχώδη.
Υπάρχει Θεραπεία για την Κατάθλιψη;
Για τις ελαφριάς έως μέσης βαρύτητας καταστάσεις, οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι μπορεί να βοηθήσουν.
Για τις βαριές καταστάσεις όμως είναι απαραίτητη η φαρμακοθεραπεία, η οποία επιδρά σε νευροβιολογικό επίπεδο, σε συνδιασμό βέβαια με την ψυχοθεραπεία.
Σε κάθε περίπτωση, διάγνωση και θεραπεία κάνει ο αρμόδιος ψυχίατρος.
Υπάρχουν Πιθανότητες Υποτροπών;
Σε γενικές γραμμές η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή η οποία υποτροπιάζει και μετά από 2 ή 3 καταθλιπτικά επεισόδια, εκλύεται σχεδόν αυτόματα.
Οποιοδήποτε στρεσσογόνο γεγονός μπορεί να αποτελέσει εκλυτικό παράγοντα για αυτήν, όπως η απώλεια ενός προσώπου, η απώλεια της εργασίας.
Σε μερικές περιπτώσεις όμως, ακόμη και ένα γεγονός μικρής βαρύτητας είναι αρκετό.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μια υποτροπή μπορεί να προληφθεί.
Τα βραχέα συμπεριφορικού τύπου προγράμματα, λειτουργούν πολύ αποτελεσματικά, καθώς τροποποιούν τον τρόπο με τον οποίο ο άρρωστος αντιμετωπίζει τα συμπτώματα της κατάθλιψης, τα οποία έχει μάθει πια να αναγνωρίζει, και έτσι μειώνει τις πιθανότητες υποτροπής περίπου στο μισό.
Υπάρχει Συσχέτιση της Καταθλιπτικής Διαταραχής με την Εγκεφαλική Λειτουργία;
Στις ημέρες μας, με τη βοήθεια των απεικονιστικών μεθόδων, υπάρχει η δυνατότητα της μελέτης των διαφόρων εγκεφαλικών μεταβολών.
Για παράδειγμα, γνωρίζουμε καλά πια σήμερα ότι η κατάθλιψη οφείλεται στην υπερδραστηριότητα συγκεκριμένων δομών του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνοι για τα συναισθήματα.
Πολλοί παρομοιάζουν την κατάθλιψη με μια φωτιά που είναι αδύνατον να σβήσει από μόνη της και θα εξακολουθεί να σιγοκαίει.
Μπορεί κανείς είτε να την καταλαγιάσει με τη βοήθεια φαρμακευτικής αγωγής, είτε να την καλύψει με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας.
Εντούτοις, για την πρόληψη της οποιαδήποτε υποτροπής είναι απαραίτητη η συμμόρφωση με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
