Η καθημερινότητα είναι γεμάτη αποφάσεις, που απαιτούν ισορροπία ανάμεσα στην άμεση ευχαρίστηση και το μακροπρόθεσμο όφελος – από την άσκηση ή το διάβασμα για μια εξέταση, μέχρι μια δύσκολη συζήτηση. Ωστόσο, νέα επιστημονική μελέτη αποκαλύπτει ότι το στρες μπορεί να “μπλοκάρει” αυτή τη διαδικασία.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι, ενώ οι πληροφορίες σχετικά με τις μελλοντικές συνέπειες βοηθούν τους περισσότερους ανθρώπους να κάνουν καλύτερες επιλογές, εκείνοι με υψηλά επίπεδα άγχους δυσκολεύονται να ξεπεράσουν τη στιγμιαία συναισθηματική τους δυσφορία. Έτσι, επιλέγουν συχνά αυτό που τους ανακουφίζει άμεσα, ακόμη κι αν μακροπρόθεσμα δεν είναι η πιο ωφέλιμη λύση.
Η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα από 504 συμμετέχοντες, οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο διαφορετικές ομάδες. Οι ερευνητές παρουσίασαν και στις δύο ομάδες δεκατέσσερα υποθετικά σενάρια που απαιτούσαν τη λήψη μιας απόφασης. Τα σενάρια αυτά αφορούσαν καθημερινές καταστάσεις σε διάφορους τομείς, όπως η εργασία, οι σχέσεις και οι οικιακές εργασίες.
Σε κάθε σενάριο που εξετάστηκε, οι συμμετέχοντες βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια κλασική ψυχολογική σύγκρουση: να επιλέξουν αν θα εμπλακούν σε μια συμπεριφορά που μπορεί να είναι βαρετή ή δύσκολη τη δεδομένη στιγμή, αλλά υπόσχεται όφελος στο μέλλον, ή αν θα την αποφύγουν.
Ο σχεδιασμός της μελέτης ήταν διακριτικός αλλά καθοριστικός για τα συμπεράσματα που προέκυψαν.
Η πρώτη ομάδα διάβασε σενάρια που περιλάμβαναν συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τις πιθανές μακροπρόθεσμες συνέπειες της απόφασης. Η δεύτερη ομάδα, που χρησίμευσε ως ομάδα ελέγχου, διάβασε τα ίδια σενάρια, αλλά χωρίς τις πληροφορίες που αφορούσαν το μέλλον. Αντ’ αυτού, έλαβαν άσχετες λεπτομέρειες σχετικά με το υπόβαθρο των σεναρίων.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν την πιθανότητα να επιλέξουν τη συμπεριφορά “προσέγγισης”, δηλαδή αν θα εμπλακούν σε μια δραστηριότητα που μπορεί να φαίνεται βαρετή ή δύσκολη τώρα, αλλά ωφέλιμη αργότερα.
Σύμφωνα με τα αποτέλεσμα, η παρέμβαση λειτούργησε όπως είχε προβλεφθεί. Οι συμμετέχοντες που έλαβαν πληροφορίες σχετικά με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες ήταν γενικά πιο πιθανό να επιλέξουν την ευεργετική συμπεριφορά “προσέγγιση” σε σύγκριση με εκείνους της ομάδας ελέγχου.
Αυτό επιβεβαιώνει ότι για τον μέσο άνθρωπο, η σαφής κατανόηση του τι διακυβεύεται στο μέλλον συμβάλλει στην κινητοποίηση για δράση στο παρόν.
Ενώ τα άτομα με χαμηλά επίπεδα άγχους ανταποκρίνονταν έντονα στις πληροφορίες σχετικά με τις μελλοντικές συνέπειες, αυτό το φαινόμενο μειώθηκε σημαντικά για τα άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους, σημείωσαν οι ερευνητές.
Τα δεδομένα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες με υψηλά επίπεδα άγχους φάνηκαν να μην λαμβάνουν υπόψιν τις μελλοντικές συνέπειες. Ακόμη και όταν η μελέτη παρουσίαζε ρητά τα μακροπρόθεσμα οφέλη μιας ενέργειας, τα άτομα αυτά παρέμεναν προσκολλημένα στην άμεση δυσκολία.
Αυτό συνάδει με τις κλινικές θεωρίες που υποστηρίζουν ότι το άγχος λειτουργεί μέσω της αρνητικής ενίσχυσης: τα άτομα με έντονο στρες μαθαίνουν να αποφεύγουν καταστάσεις που προκαλούν δυσφορία, κάτι που τους προσφέρει άμεση ανακούφιση, αλλά τους εμποδίζει να βιώσουν θετικά μελλοντικά αποτελέσματα.
Οι ερευνητές εντόπισαν αντίστοιχα μοτίβα και στην περίπτωση ατόμων με κοινωνικό άγχος. Όσοι φοβούνται την κοινωνική κριτική έτειναν να παραβλέπουν τα μελλοντικά οφέλη, δίνοντας προτεραιότητα στην αποφυγή της άμεσης κοινωνικής δυσφορίας. Έτσι στερούνταν την ευκαιρία να δημιουργήσουν νέες σχέσεις ή να επιλύσουν τυχόν συγκρούσεις.
Η επιστημονική μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Personality and Individual Differences.
