Τα κύρια οφθαλμολογικά σκευάσματα είναι σε μορφή διαλύματος, γνωστά ως κολλύρια.
Άλλες μορφές που συναντάμε είναι τα οφθαλμικά εναιωρήματα, τα ημιστερεά οφθαλμικά σκευάσματα, τα σκευάσματα για ενδοφθάλμια εισαγωγή, αφρός καθαρισμού βλεφάρων ή/και μαντηλάκια εμποτισμένα για καθαρισμό ματιών – βλεφάρων.
Είναι αναγκαία η εξασφάλιση απόλυτης στειρότητας στα σκευάσματα αυτά, τόσο κατά την παρασκευή τους όσο και κατά τη διατήρησή τους, καθώς και η εξασφάλιση σταθερότητας του δραστικού συστατικού που πρόκειται να εφαρμοσθεί στο βολβό του ματιού ή / και στον επιπεφυκότα ή να εισαχθεί στον σάκο του επιπεφυκότα.
H συσκευασία πρέπει να είναι από υλικό που δεν επηρεάζει το περιεχόμενο, καθώς και αυτό αντίστοιχα το υλικό.
Οι βασικότερες θεραπευτικές κατηγορίες οφθαλμικών φαρμάκων
Φάρμακα κατά των οφθαλμικών λοιμώξεων: στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται αντϊικά, αντιβιοτικά, αντιμυκητιασικά και αντισηπτικά κολλύρια, τα οποία χορηγούνται τοπικά για τη θεραπεία παθήσεων όπως: επιπεφυκίτιδα, βλεφαρίτιδα και κερατίτιδα. Κάποιες από τις πιο γνωστές φαρμακευτικές ουσίες είναι οι αμινογλυσίδες (όπως τομπραμυκίνη), χλωραμφενικόλη, φουσιδικό οξύ σε μορφή εναιωρήματος υψηλού ιξώδους, οφλοξασίνη κ.ά.
Κορτικοστεροειδή: χρησιμοποιούνται κυρίως σε άσηπτες φλεγμονώδεις και αυτοάνοσες καταστάσεις του οφθαλμού, σε αλλεργικές επιπεφυκίτιδες, συμπεριλαμβανομένης και της εαρινής, σε μη λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες, σμηγματορροϊκή βλεφαρίτιδα, ακόμα και για κερατίτιδα από ιούς του έρπητα (υπό αντϊική κάλυψη).
Επίσης, χρησιμοποιούνται σε βλάβες του σκληρού χιτώνα από τραύματα, χημικά αίτια, ακτινοβολία, είσοδο ξένων σωμάτων ή εγκαύματα.
Τέλος, μετεγχειρητικά σε όλες σχεδόν τις επι και ενδοβολβικές επεμβάσεις και σε εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Αποσυμφορητικά και αντιαλλεργικά: χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτήν την κατηγορία είναι το χρωμογλυκικό νάτριο, που δρα ως αντιαλλεργικό (προληπτικά).
Χορηγείται τοπικά για την πρόληψη αλλεργικών επιπεφυκίτιδων αλλά και προληπτικά για μακρά χρονικά διαστήματα.
Δεν παρουσιάζει συχνά ανεπιθύμητες ενέργειες, ενώ στις οξείες φάσεις αλλεργικών αντιδράσεων συνδυάζεται συνήθως με τοπικά κορτικοειδή.
Ενυδατικά φαρμακευτικά σκευάσματα: Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για να εμποδίσουν βλάβες του κερατοειδή σε πάσχοντες από μειωμένη ή μη φυσιολογική έκκριση δακρύων (ξηροφθαλμία όπως σε ξηρά κερατοεπιπεφυκίτιδα, σύνδρομο Sjogren), νευροπαραλυτική κερατίτιδα και άλλα παρόμοια σύνδρομα.
Χρησιμοποιούνται επίσης σε περιπτώσεις εμφάνισης ξηροφθαλμίας λόγω έκθεσης σε διάφορους εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι η συχνή χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, χρήση φακών επαφής κ.ά.
Παρενέργειες και αλλεργικές αντιδράσεις
Όπως κάθε άλλο φάρμακο έτσι και τα κολλύρια μπορούν να εμφανίσουν παρενέργειες κατά τη χρήση τους.
Ένα μικρό ποσοστό των οφθαλμικών σταγόνων περνάει στον οργανισμό, γι’ αυτό και οι περισσότερες παρενέργειες είναι τοπικού χαρακτήρα, δηλαδή επηρεάζουν κατά κύριο λόγο τα μάτια.
Η χρήση των κορτικοστεροειδών κολλυρίων πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή, επειδή μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρές παρενέργειες, όπως είναι το γλαύκωμα και η ενδοφθάλμια πίεση.
Σοβαρές παρενέργειες μπορεί να εμφανίσουν και τα αντιγλαυκωματικά κολλύρια.
Οι αλλεργικές αντιδράσεις σε οφθαλμικά κολλύρια συνήθως οδηγούν σε κνησμό, οίδημα και εξανθήματα γύρω από τα μάτια.
Μερικοί συγχέουν τα συμπτώματα αυτά, θεωρώντας ότι χειροτερεύει η πάθηση για την οποία προμηθεύτηκαν τα κολλύρια και τα χρησιμοποιούν συχνότερα, χειροτερεύοντας έτσι την αλλεργική αντίδραση.
Εάν εκδηλωθούν τα ως άνω συμπτώματα πρέπει να επισκεφθείτε άμεσα κάποιον ειδικό για να εκτιμήσει την κατάσταση και να συστήσει κάποια άλλη αγωγή.
Οι συνδυασμοί φαρμακευτικών ουσιών σε ένα παρασκεύασμα (αντιγλαυκωματικά, κορτικοστεροειδή + αντιμικροβιακά, αντισηπτικά + αγγειοσυσταλτικά, κ.λπ.) μπορεί, κυρίως, να βελτιώνουν την πρακτικότητα χρήσης και ενίοτε τη δραστικότητα των συνδυασμένων φαρμάκων, αλλά μειώνουν την ευελιξία δοσολογίας τους και την αναγνώριση της υπευθυνότητας κάθε φαρμάκου εξατομικευμένα στην εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών.
Πώς να εφαρμόζουμε σταγόνες στο μάτι…
1- Γείρετε το κεφάλι σας προς τα πίσω και τραβήξτε το κάτω βλέφαρο μακριά από το μάτι, δημιουργώντας μια τσέπη, είτε τραβώντας το κάτω βλέφαρο προς τα κάτω με τον δείκτη, είτε κρατώντας το βλέφαρο προς τα έξω με τον δείκτη και τον αντίχειρα.
2- Αφήστε τη σταγόνα να πέσει μέσα στην τσέπη, χωρίς να ακουμπήσετε το μάτι ή το βλέφαρο και κλείστε το μάτι σας.
Στη συνέχεια, χωρίς να το ανοιγοκλείνετε, εφαρμόστε ελαφριά πίεση για 2-3 λεπτά στο σημείο που τα βλέφαρα συναντούν τη βάση της μύτης.
3- Πριν ανοίξετε το μάτι σας, σκουπίστε με ένα χαρτομάντιλο τις σταγόνες που δεν απορροφήθηκαν.
Ειρήνη Πατεμτζή, Φαρμακοποιός
www.y-o.gr
