Τι άλλαξε στην Ελλάδα και αυξήθηκαν οι δότες τα τελευταία πέντε χρόνια – Ποια μέτρα έφεραν αποτέλεσμα και τι χρειάζεται για να συνεχιστεί η άνοδος «Η ζωή κερδίζει έδαφος». Με αυτή τη φράση- πλαίσιο άνοιξε το 8ο Digital Transplant Masterclass, συνοψίζοντας την θετική εικόνα της πενταετίας 2020-2025 για τις μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι από τους περίπου 4 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού που μετρούσε η Ελλάδα το 2020, φέτος έχει ήδη φτάσει τους 13.
Ωστόσο, αποτελεί ακόμη «μεγάλο στοίχημα» το να συνεχιστεί η ανοδική πορεία και να μπορέσει η χώρα να αγγίξει τους 20 με 25 δότες ετησίως -ένας στόχος πέρα για πέρα ρεαλιστικός. Στη διάρκεια του webinar, οι ομιλητές δεν στάθηκαν μόνο στους αριθμούς, αλλά και στην «υποδομή» πίσω από αυτούς: ενημέρωση, εκπαίδευση, συντονισμός, επάρκεια ΜΕΘ/κέντρων, και θεσμική συνέχεια.
Μεταμοσχεύσεις: Ποια είναι η εικόνα της Ελλάδας
Ο κ. Ιωάννης Μπολέτης, Πρόεδρος Ωνάσειου Νοσοκομείου, ανέφερε πως «για χρόνια η χώρα κινούνταν χαμηλά στους ευρωπαϊκούς «χάρτες της δωρεάς», με διακύμανση που δύσκολα επέτρεπε σταθερό σχεδιασμό». Όπως περιέγραψε, στη δεκαετία πριν το 2020 οι δείκτες «ανεβοκατέβαιναν» και η Ελλάδα επέστρεφε συχνά στα χαμηλά επίπεδα.
Το σημείο καμπής είναι ότι «την τελευταία πενταετία έχουμε μια σταθερή αύξηση της δωρεάς», με τη χώρα να περνά από περίπου 85 δότες (2021) στους περίπου 130 δότες το 2025. Και στο βασικό διεθνές μέτρο σύγκρισης (αποβιώσαντες δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού), η πορεία αποτυπώθηκε με ακρίβεια: 4,4 (2020) – 5,1 (2021) – 6,6 (2022) – 8,4 (2023) – 10,8 (2024) – και «φέτος, λίγες μέρες πριν το τέλος του χρόνου, 13 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού».
Στο «τι άλλαξε» οργανωτικά, ο κ. Μπολέτης ξεχώρισε την ενίσχυση του Ωνάσειου και τη δημιουργία νέων υποδομών: στα εγκαίνια της 21ης Οκτωβρίου παρουσιάστηκε το νέο Ωνάσειο, όπου εντάσσεται Μεταμοσχευτικό Κέντρο για «όλα τα όργανα», πέρα από την καρδιά (πρόγραμμα από το 1995) και τον πνεύμονα (από το 2020), ενώ από 1η Μαΐου ξεκίνησαν και παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις.
Η δεύτερη μεγάλη «γραμμή» της πενταετίας ήταν η κοινωνική κινητοποίηση. Ο κ. Γεώργιος Παπαθεοδωρίδης, Πρόεδρος Ελληνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, υπογράμμισε ότι «κομβικό» βήμα ήταν «η απόκτηση ενός ισχυρού συμμάχου, του Ιδρύματος Ωνάση», το οποίο πέρα από τη χρηματοδότηση και τις εκπαιδευτικές δράσεις «μπόρεσε να θέσει τη μεταμόσχευση στην προτεραιότητα της πολιτικής ηγεσίας». Ενδεικτικό της δυναμικής αυτής ήταν ένα «πειραματικό» αποτέλεσμα ενημέρωσης: «οι επισκέψεις στην ιστοσελίδα του ΕΟΜ από 5.000 αυξήθηκαν σε 65.000» και οι εγγραφές «από 200 έγιναν 15.000 σε ένα δεκαήμερο».
Παράλληλα, ειδική μνεία έκανε στα βήματα που έχουν συντελεστεί προς τα νοσοκομεία, όπως ήταν ο κρίσιμος ρόλος των τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων (όπου τοποθετήθηκαν, οι δότες υπερδιπλασιάστηκαν) αλλά και οι ΜΕΘ.
Και εδώ εμφανίστηκε το τρίτο, το πιο «συστημικό» μήνυμα: η άνοδος δεν εξαρτάται μόνο από περισσότερους δότες, αλλά από το αν η χώρα θα λύσει ταυτόχρονα τη «δεύτερη εξίσωση» της αξιοποίησης. Όπως ειπώθηκε, πέρα από την ανεπάρκεια δοτών, το σύστημα παλεύει με «όχι μέγιστη αξιοποίηση», «ανεπάρκεια μεταμοσχευτικών κέντρων» και «ανεπάρκεια του ίδιου του Οργανισμού», με προσωπικό που εκπαιδεύεται αλλά δεν παραμένει, λόγω προσωρινών σχημάτων στελέχωσης.
Ποια είναι τα στατιστικά ανά όργανο
«Είναι η δεύτερη χρονιά που πραγματοποιήσαμε πάνω από 20 μεταμοσχεύσεις καρδιάς» ανέφερε ο κ. Θεμιστοκλής Χαμογεωργάκης, Συντονιστής Διευθυντής Καρδιοχειρουργικού Τομέα, Υπεύθυνος Χειρουργός Μεταμοσχεύσεων Καρδιάς, Πνευμόνων και Μηχανικής Υποστήριξης, Διευθυντής Β’ Καρδιοχειρουργικού Τμήματος, Ωνάσειο Νοσοκομείο, δίνοντας τα βασικά μεγέθη:
24 μεταμοσχεύσεις καρδιάς το 2024, με «μία απώλεια» και 96% επιβίωση στο έτος.
Ο αριθμός ανήλθε στις 21 μεταμοσχεύσεις μέσα στο 2025, με επιβίωση «λίγο πάνω από 70%», με τις τελευταίες μεταμοσχεύσεις να έχουν σημειώσει θετική έκβαση.
Στα επόμενα βήματα συγκαταλέγονται ο στόχος για πάνω από 30 μεταμοσχεύσεις ανά έτος (όχι μόνο σε ενήλικες αλλά να ενταχθούν και παιδιά), επέκταση σε πιο σύνθετες κατηγορίες, ενίσχυση μηχανικής υποστήριξης και προετοιμασία για τεχνολογίες μηχανικής συντήρησης μοσχευμάτων.
Με τη σειρά του, ο κ. Ηρακλής Τσαγκάρης, Καθηγητής Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Διευθυντής Β’ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας ΠΓΝ «Αττικόν», Υπεύθυνος Κέντρου Μεταμοσχεύσεων Πνευμόνων, Ωνάσειο Νοσοκομείο, έδωσε την ιστορική «αλήθεια» του πνεύμονα: 3 προηγούμενες προσπάθειες στη χώρα «ολοκληρώθηκαν ανεπιτυχώς», ενώ το τρέχον πρόγραμμα (από το 2020) έχει καταγράψει 54 μεταμοσχεύσεις πνεύμονα και 2 συνδυασμένες.
Ο συγκεκριμένος τομέας παραμένει, συγκριτικά, σε χαμηλά επίπεδα, καθώς «ακόμη και σε νεότερες ηλικίες, αποτελεί την πιο απαιτητική μεταμόσχευση συμπαγούς οργάνου. Ενδεικτικό είναι ότι μόλις το 15% των ληπτών καταφέρνει να επιστρέψει στην εργασία του». Από την άλλη, η πρόσβαση σε καινοτόμες φαρμακευτικές αγωγές έχει περιορίσει μεν την ανάγκη για μεταμοσχεύσεις, αλλά παραμένει φιλοδοξία να συμβεί το ίδιο και στις περιπτώσεις πνευμονικής αρτηριακής υπέρτασης. Ωστόσο, παραμένει το πρόβλημα της προσφοράς: μέσα στο 2025 «έχουμε 132 δότες, μόνο 11 πνευμονικά μοσχεύματα».
Η κυρία Σμαράγδη Μαρινάκη,Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεφρολογίας, Διευθύντρια Κλινικής Νεφρολογίας και Μεταμόσχευσης Νεφρού ΕΚΠΑ, ΓΝΑ «Λαϊκό», έθεσε τη μεταμόσχευση νεφρού στο κέντρο της συζήτησης ως «θεραπεία επιλογής» και, ταυτόχρονα, ως θεραπεία που «σώζει ζωές». Υπενθύμισε, μάλιστα, τη μεγάλη ιδιαιτερότητα του νεφρού: οι ασθενείς μπορούν να παραμείνουν «30 και 35 και 40 χρόνια» σε εξωνεφρική κάθαρση, γεγονός που παρατείνει τη ζωή αλλά επιβαρύνει τη χρόνια νοσηρότητα και τη διαχείριση των λιστών.
Στα στοιχεία δραστηριότητας, ανέφερε ότι το 2024 το Λαϊκό έκλεισε με 135 μεταμοσχεύσεις, «χρονιά ρεκόρ», σε συνέχεια σταθερής αύξησης από το 2021 και μετά. Όσον αφορά τη δωρεά από ζώντες δότες, αποτυπώνονται από τα πιο «δυνατά» κοινωνικά δεδομένα: οι δότες είναι συχνά γονείς ή/και ηλικιωμένοι (περίπου 80% άνω των 50 ετών), κάτι που εξηγεί γιατί εμφανίζονται και περιπτώσεις, όπως η μεταμόσχευση «από μία μητέρα 80 ετών στην κόρη της».
Βελτίωση έχει καταγραφεί και στους δείκτες αξιοποίησης: 69% αξιοποίηση νεφρικών μοσχευμάτων έναντι 74% ευρωπαϊκού μέσου όρου. Στις προκλήσεις, ανέφερε πως «εξακολουθούμε να έχουμε ασθενείς στη λίστα αναμονής, οι οποίοι περιμένουν κατά μέσο όρο 9 έτη και πολλοί από αυτούς πεθαίνουν στη λίστα. Γι’ αυτό το λόγο και για τον χρόνο είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε δότες».
Η κυρία Βαρβάρα Ασκητή, Παιδίατρος – Παιδονεφρολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθύντρια Νεφρολογικού Τμήματος, ΓΝ Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», ξεκίνησε με την πιο καθαρή κλινική θέση: «Η μεταμόσχευση νεφρού είναι θεραπεία εκλογής για τα παιδιά με τελικού σταδίου χρόνια νεφρική νόσο. Για τις ηλικίες 0 έως 4 ετών, μειώνει την πιθανότητα θνητότητας 4 φορές» σε σχέση με την αιμοκάθαρση, ενώ βελτιώνει την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής. Στη συζήτηση των «κενών» που κλείνουν, μια κρίσιμη παραδοχή για το πρόσφατο παρελθόν: παιδιά έφευγαν στο εξωτερικό όχι μόνο λόγω έλλειψης μοσχευμάτων, αλλά και επειδή «δεν υπήρχε η τεχνική δυνατότητα», ένα κενό που άρχισε να καλύπτεται εντατικά, ενώ από την άνοιξη του 2026, θα αρχίσουν και οι παιδιατρικές μεταμοσχεύσεις ήπατος.
Για το ήπαρ μίλησε ο κ. Γεώργιος Τσουλφάς (Αναπληρωτής Πρόεδρος Ιατρικής, ΑΠΘ, Καθηγητής Χειρουργικής Μεταμοσχεύσεων, ΑΠΘ, Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Μεταμοσχεύσεων, ΑΠΘ, Διευθυντής Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας στη Μεταμόσχευση Συμπαγών Οργάνων, ΑΠΘ), όπου έγινε εμφανής μια σημαντική μετατόπιση αιτιών: η ηπατίτιδα C «σχεδόν εκλείπει», ενώ το αλκοόλ και -κυρίως -το μεταβολικό σύνδρομο αναδεικνύονται σε κυρίαρχους παράγοντες, με προφανείς προεκτάσεις δημόσιας υγείας. Παράλληλα, σύμφωνα με τα στοιχεία, παγκοσμίως, περίπου 10% των αναγκών καλύπτεται με μεταμόσχευση ήπατος.
Με βάση τα ελληνικά μεγέθη θνησιμότητας (800 θάνατοι από ηπατοπάθειες και 1.600 από σχετικούς καρκίνους), «θα έπρεπε να έχουμε περίπου 200 μεταμοσχεύσεις». Σε επίπεδο κατανομής, επισημάνθηκε ότι η ένταξη και η ιεράρχηση γίνεται με βάση τη βαρύτητα και όχι απλώς με τον χρόνο αναμονής, με ειδικές εξαιρέσεις για κακοήθειες, ώστε να μη χαθεί το «παράθυρο» μεταμοσχευσιμότητας.
Στο κομμάτι των προκλήσεων, αναφέρθηκαν τα επείγοντα περιστατικά, τα ογκολογικά πρωτόκολλα που έχουν μπει «στην καθημερινότητα», οι συνδυασμένες μεταμοσχεύσεις και, κυρίως, η αξιοποίηση οριακών δοτών, κάτι που καθίσταται εφικτό «με τη μεγαλύτερη εμπειρία και τις μηχανές συντήρησης».
Μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα: Οι μελλοντικές προοπτικές & προκλήσεις
Ο στόχος των 20 με 25 δοτών/1 εκατ. ως «κανονικότητα». Όπως αναφέρθηκε, μία από τις βασικές επιδιώξεις των επόμενων ετών είναι η χώρα μας να ξεπεράσει τους 20 με 25 δότες/εκατομμύριο και να μετατραπεί σε «καθημερινότητα», όχι να αποτελεί «είδηση».
Θεσμικά/τεχνικά εργαλεία. Η συζήτηση επεσήμανε την κατεύθυνση προς τη δωρεά από κυκλοφορικό θάνατο (DCD) και την ανάγκη ανάπτυξης του δικτύου τοπικών συντονιστών μεταμοσχεύσεων. Επίσης, έγινε λόγος για ανάγκη «επικαιροποίησης» του ΕΟΜ, για πληροφοριακό σύστημα μεταμοσχεύσεων, και για έναν συγκεκριμένο ορίζοντα: μέχρι το 2026 να εφαρμόζονται σταδιακά τα κριτήρια καρδιακού θανάτου και να εισαχθούν συστήματα μηχανικής συντήρησης. Στο ίδιο πακέτο παρεμβάσεων συμπεριλαμβάνεται και η ανάγκη για «σύστημα κοστολόγησης και αμοιβών».
Το ανθρώπινο δυναμικό. Ένα από τα βασικότερα σημεία στο κομμάτι των προκλήσεων αποτέλεσε η προειδοποίηση του κ. Παπαθεοδωρίδη για τη στελέχωση: «από τους πέντε κεντρικούς συντονιστές, έχει μείνει ένας, ενώ το πρόγραμμα λήγει 31 Δεκεμβρίου, χωρίς να υπάρχει γραπτή δέσμευση ότι θα συνεχιστεί. Στους τοπικούς, οι αριθμοί είναι καλύτεροι». Στην περίπτωση που «υπάρξει ένα κενό 3-4 μηνών, θα χαθούν οι άνθρωποι και θα είναι σαν να ξεκινάμε από την αρχή».
Κουλτούρα και εμπιστοσύνη. Η μεταμόσχευση δεν είναι μόνο ιατρικό γεγονός αλλά και κοινωνική στάση. Χρειάζεται «να αποδραματοποιήσουμε τον θάνατο», ακόμη και με εργαλεία όπως η τέχνη, ώστε να ενισχυθεί η κουλτούρα δωρεάς, ειδικά στους νέους.
Πηγή: ygeiamou.gr
