Μπορεί να ακούγεται παράδοξο, όμως τα τρόφιμα που προορίζονται για ζώα –κατοικίδια ή εκτρεφόμενα– είναι συχνά πιο ολοκληρωμένα από εκείνα που καταναλώνουν οι άνθρωποι, όπως διαπιστώνει σε ανάλυση του το επιστημονικό περιοδικό The Conversation. Οι ζωοτροφές σχεδιάζονται με ακρίβεια ώστε να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες σε βιταμίνες και μέταλλα, κάτι που δεν ισχύει πάντα για τη σύγχρονη ανθρώπινη διατροφή.

Η σημασία των ιχνοστοιχείων

Ιχνοστοιχεία όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός, το σελήνιο, το ιώδιο και το μαγγάνιο είναι απαραίτητα για εκατοντάδες βιολογικές λειτουργίες. Παρότι απαιτούνται σε μικρές ποσότητες, είναι κρίσιμα για τη μεταφορά οξυγόνου στο αίμα, την άμυνα απέναντι στο οξειδωτικό στρες, τη λειτουργία του θυρεοειδούς και την αποτελεσματική λειτουργία του ανοσοποιητικού.

Ακόμη και ήπιες ελλείψεις μπορούν να οδηγήσουν σε κόπωση, μειωμένη άμυνα του οργανισμού και αυξημένο κίνδυνο χρόνιων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών. Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως «κρυφή πείνα»: υπάρχει επαρκής πρόσληψη θερμίδων, αλλά λείπουν τα θρεπτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την υγεία.

Την ίδια στιγμή, πολλοί άνθρωποι εκτίθενται σε τοξικά στοιχεία όπως το αρσενικό, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος και το κάδμιο, μέσω τροφίμων ή περιβαλλοντικών παραγόντων. Ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις, τα μέταλλα αυτά συσσωρεύονται στον οργανισμό και συνδέονται με βλάβες στο νευρικό σύστημα, μειωμένη γονιμότητα και αυξημένο κίνδυνο καρκίνου.

Το πρόβλημα είναι ότι τόσο οι ελλείψεις όσο και η τοξική επιβάρυνση συχνά δεν προκαλούν άμεσα συμπτώματα και εντοπίζονται όταν η κατάσταση έχει ήδη επιδεινωθεί.

Ένα παγκόσμιο φαινόμενο

Η «κρυφή πείνα» αφορά όλες τις χώρες, αλλά με διαφορετικές αιτίες. Στις χώρες χαμηλού εισοδήματος σχετίζεται με μονοδιάστατες δίαιτες βασισμένες σε δημητριακά ή κονδύλους. Στις χώρες μεσαίου εισοδήματος συνυπάρχουν η έλλειψη πρόσβασης σε ποιοτικές τροφές στις αγροτικές περιοχές και οι διατροφικές ελλείψεις που προκαλούνται από υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα στα αστικά κέντρα.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, οι ανεπάρκειες συνδέονται με τη γήρανση, με αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες ή με φτωχό σχεδιασμό διατροφής. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, παρατηρούνται χαμηλά επίπεδα σεληνίου και ιωδίου σε αρκετές χώρες, λόγω της σύστασης των εδαφών, ενώ η έκθεση σε υδράργυρο και κάδμιο παραμένει ανησυχητική.

Τι δείχνει το παράδειγμα της κτηνιατρικής

Στην κτηνιατρική, η στοχευμένη διατροφή εφαρμόζεται εδώ και χρόνια. Σε ζώα παραγωγής, όπως οι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, γίνονται τακτικές αιματολογικές εξετάσεις ώστε να προλαμβάνονται ελλείψεις που επηρεάζουν την υγεία και την παραγωγικότητα.

Αντίθετα, στην ανθρώπινη ιατρική η προσέγγιση βασίζεται κυρίως σε γενικές συστάσεις, οι οποίες δεν λαμβάνουν υπόψη τις ατομικές ανάγκες ή την πιθανή συσσώρευση τοξικών στοιχείων.

Ορός αίματος και εξατομικευμένη διατροφή

Η τεχνολογία, ωστόσο, προσφέρει ήδη τη λύση. Με ανάλυση ορού αίματος μπορούν να μετρηθούν ταυτόχρονα βασικά και τοξικά μέταλλα, όπως ακριβώς γίνεται σήμερα με τη χοληστερόλη ή το σάκχαρο. Έτσι, είναι δυνατόν να εντοπιστούν έγκαιρα ελλείψεις σε ψευδάργυρο ή σελήνιο, αλλά και επικίνδυνα επίπεδα μολύβδου ή καδμίου.

Η εφαρμογή αυτής της προσέγγισης θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικές πολιτικές δημόσιας υγείας και σε πραγματικά εξατομικευμένη διατροφή.

Το ερώτημα παραμένει απλό: αν φροντίζουμε τη διατροφή των ζώων με τέτοια ακρίβεια, γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και για τον άνθρωπο;