Γενετική τροποποίηση είναι η απομόνωση επιλεγμένων γονιδίων από έναν οργανισμό, ζωικό, φυτικό ή μικροβιακό, και η με τεχνικό τρόπο εισαγωγή αυτών των γονιδίων σε ίδιο ή εντελώς διαφορετικό οργανισμό, με σκοπό να δημιουργηθούν είδη με νέες ιδιότητες.
Με την τεχνική του ανασυνδυασμένου DNA παράγονται τροποποιημένοι σπόροι, τρόφιμα με βελτιωμένη γεύση, ρύζι εμπλουτισμένο σε βιταμίνη Α, βελτιωμένου χρώματος φρούτα και λαχανικά κ.λπ.
Η εφαρμογή όμως αυτής της τεχνολογίας, προκάλεσε από την αρχή πολλές ανησυχίες και σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα κοινωνικοεπιστημονικά θέματα της εποχής. Στις ΗΠΑ, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (ΓΤΤ) είναι σε μεγάλο ποσοστό αποδεκτά από τους καταναλωτές.
Αντίθετα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται έντονη επιφύλαξη, ενώ οι αρμόδιες υπηρεσίες και οι κανονισμοί της Ε.Ε. επιβάλουν πληθώρα διαδικασιών για να εγκριθεί η καλλιέργεια ενός γενετικά τροποποιημένου φυτού (ΓΤΦ).
Τα τελευταία χρόνια, τα επιστημονικά δεδομένα οδηγούν στα εξής συμπεράσματα:
• Η βιομηχανία της αγροτικής βιοτεχνολογίας βρίσκεται στο στόχαστρο μιας μεγάλης μερίδας καταναλωτών και επιστημόνων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό και επιφύλαξη τα γενετικά τροποποιημένα προϊόντα.
• Χιλιάδες επεξεργασμένα τρόφιμα ήδη περιέχουν συστατικά από ΓΤΦ και καταναλώνονται από εκατομμύρια ανθρώπους.
• Μέχρι σήμερα δεν έχουν παρατηρηθεί βλαβερές επιπτώσεις στον άνθρωπο από την κατανάλωση ΓΤΤ.
Υπάρχουν, όμως, κίνδυνοι που εστιάζονται στις αλλεργίες που μπορεί να προκαλούν οι νέες πρωτεΐνες των ΓΤΤ, στην πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικότητας των μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά και σε απρόβλεπτους κινδύνους.
• Το διάστημα που ο άνθρωπος καταναλώνει τέτοια τρόφιμα είναι μικρό, οπότε δεν έχουν ακόμα πραγματοποιηθεί επιδημιολογικές μελέτες σε μεγάλη κλίμακα και βάθος χρόνου, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
• Κάθε είδος γενετικά τροποποιημένης καλλιέργειας και τροφίμου πρέπει να μελετάται ξεχωριστά ως προς τις πιθανές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις του στην υγεία.
Λόγω της υπάρχουσας αβεβαιότητας στο θέμα επιβάλλεται προσεκτική μελέτη από τους αρμόδιους φορείς των χωρών κάθε νέας περίπτωσης ΓΤΤ και ΓΤΦ, ώστε να αποφασίζεται να επιτραπεί η καλλιέργεια του ΓΤΦ ή είσοδος ενός ΓΤΤ στην αγορά μόνο εάν αποδειχθεί, ότι δεν εγκυμονεί κανένα κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.
Για τα ΓΤΤ που εισέρχονται στην αγορά επιβάλλεται η αναγραφή στην ετικέτα του συστατικού που φέρει την τροποποίηση και η πλήρης ενημέρωση των καταναλωτών για τέτοιου είδους τρόφιμα, ώστε να μπορούν να καταλήξουν στο εάν θα τα εμπιστευτούν ή θα τα απορρίψουν.
Στην Ελλάδα, δεν καλλιεργούνται ΓΤΦ και η νομοθεσία δεν επιτρέπει την καλλιέργειά τους.
Κυκλοφορούν όμως, κάποια τρόφιμα που έχουν υποστεί γενετική τροποποίηση και προέρχονται από το εξωτερικό.
Οι καταναλωτές πρέπει να είναι προσεκτικοί και να ελέγχουν τις ετικέτες των τροφίμων ώστε να αποφεύγουν την αγορά τροφίμων με γενετικά τροποποιημένα συστατικά, η ασφάλεια των οποίων δεν έχει ελεγχθεί.
Αντώνης Κουτελιδάκης, Καθηγητής Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής, MSc, PhD
