Οι πιο σύντομες και σκοτεινές μέρες του χειμώνα δεν επηρεάζουν μόνο τον καιρό αλλά και τη διάθεσή μας. Όπως εξηγεί ο Dr. Raymond Lam, ερευνητής της κατάθλιψης στο Πανεπιστήμιο της British Columbia, η μειωμένη έκθεση στο φυσικό φως μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή ενέργεια, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες και ένα αίσθημα γενικής μελαγχολίας.
Για πολλούς ανθρώπους αυτό εκδηλώνεται ως τα λεγόμενα winter blues. Όταν όμως τα συμπτώματα είναι έντονα και διαρκούν από το φθινόπωρο έως την άνοιξη, επηρεάζοντας την καθημερινότητα, μπορεί να πρόκειται για εποχική συναισθηματική διαταραχή (Seasonal Affective Disorder – SAD).
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχει μια απλή, μη φαρμακευτική παρέμβαση που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική: η φωτοθεραπεία.
Πώς το φως επηρεάζει τη διάθεση
Όταν το φως –φυσικό ή τεχνητό– φτάνει στα μάτια, ενεργοποιεί μηχανισμούς στον εγκέφαλο που ρυθμίζουν βασικές ορμόνες. Σύμφωνα με τη Mariana Figueiro, επιστήμονα που μελετά τη σχέση φωτός και υγείας, το φως στέλνει σήμα στον εγκέφαλο να μειώσει την παραγωγή μελατονίνης, της ορμόνης που προκαλεί υπνηλία.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νιώθουμε πιο ξύπνιοι και ενεργοί. Παράλληλα, η έκθεση στο φως φαίνεται να ενισχύει τη σεροτονίνη, την ορμόνη που συνδέεται με τη σταθερή διάθεση, τη συγκέντρωση και την αισιοδοξία.
Τον χειμώνα, όταν τα ηλιακά ερεθίσματα είναι περιορισμένα, η έντονη τεχνητή φωτεινότητα μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο του φυσικού φωτός, βοηθώντας τον οργανισμό να διατηρήσει τον φυσιολογικό του ρυθμό.
Τι δείχνουν οι έρευνες για τη φωτοθεραπεία
Η φωτοθεραπεία μελετάται εδώ και δεκαετίες. Το 2006, ο Dr. Lam δημοσίευσε κλινική μελέτη σε άτομα με εποχική κατάθλιψη, στην οποία η φωτοθεραπεία αποδείχθηκε σχεδόν εξίσου αποτελεσματική με το αντικαταθλιπτικό Prozac στη βελτίωση της διάθεσης.
Μεταγενέστερες ανασκοπήσεις μελετών, το 2020 και το 2024, κατέληξαν στο ίδιο συμπέρασμα: η φωτοθεραπεία υπερέχει του placebo στη μείωση των συμπτωμάτων της εποχικής κατάθλιψης.
«Τα δεδομένα είναι πραγματικά εντυπωσιακά», σημειώνει η Dr. Dorothy Sit, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Northwestern Feinberg School of Medicine. Αν και οι περισσότερες έρευνες εστιάζουν στο SAD, οι ειδικοί τονίζουν ότι και άτομα με πιο ήπια χειμερινή μελαγχολία μπορούν να ωφεληθούν.
Πώς να κάνεις σωστά τη φωτοθεραπεία
Για να έχει αποτέλεσμα, η φωτοθεραπεία χρειάζεται σωστή εφαρμογή:
- Επίλεξε λάμπα 10.000 lux. Ένα συνηθισμένο δωμάτιο έχει μόλις 200–500 lux, ποσότητα ανεπαρκή για θεραπευτικό αποτέλεσμα.
- Χρησιμοποίησέ τη το πρωί. Το πρωινό φως βοηθά στη ρύθμιση του βιολογικού ρολογιού και αυξάνει την ενέργεια. Μετά το μεσημέρι, η αποτελεσματικότητα μειώνεται.
- Έκθεσε το πρόσωπό σου για περίπου 30 λεπτά. Κάθισε σε απόσταση 30–60 εκατοστών χωρίς να κοιτάς απευθείας το φως. Μπορείς παράλληλα να διαβάζεις ή να εργάζεσαι.
- Να είσαι συνεπής. Τα οφέλη εμφανίζονται συνήθως μετά από μερικές εβδομάδες συνεχούς χρήσης και χάνονται γρήγορα αν διακοπεί.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η φωτοθεραπεία λειτουργεί καλύτερα όταν συνδυάζεται με άσκηση, σωστή διατροφή, κοινωνική επαφή και έκθεση στο φυσικό φως. Και, όπως πάντα, πριν ξεκινήσει κάποιος, καλό είναι να συμβουλευτεί τον γιατρό του, ώστε να υπάρξει σωστή καθοδήγηση και παρακολούθηση.
