Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσική βιολογική διαδικασία η οποία προκαλείται λόγω της διακοπής της παραγωγής των γυναικείων γεννητικών ορμονών, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.
Είναι ο οριστικός τερματισμός της εμμήνου ρύσης, το ελάχιστο 12 μήνες αμηνόρροιας.
Η περίοδος της προεμμηνόπαυσης, η γνωστή κλιμακτήριος, χαρακτηρίζεται από προοδευτική μείωση της κανονικότητας των εμμηνορρυσιακών κύκλων και την εμφάνιση των πρώτων ορμονικών διαταραχών.
Στους μήνες ή τα έτη που μεσολαβούν έως την εμμηνόπαυση, εμφανίζονται συμπτώματα όπως εξάψεις, κολπική ξηρότητα, διαταραχές στη διάθεση, δερματικά προβλήματα και αϋπνίες.
Παθοφυσιολογία
Η εμμηνόπαυση εμφανίζεται στις ηλικίες μεταξύ 45-55 χρόνων, με τον ευρωπαϊκό πληθυσμό να έχει μέση ηλικία εμμηνόπαυσης το 51ο έτος της ηλικίας.
Περίπου το 33% των γυναικών από 45-49 χρονών και το 83% των γυναικών από 50-54 χρονών βρίσκονται στην εμμηνόπαυση.
Πάνω από το 50% των γυναικών δηλώνει αρκετά ενοχλημένο από τις κλιμακτηριακές διαταραχές, όπως οι εξάψεις που συμβαίνουν στο 70% των γυναικών και μπορούν να διαρκέσουν έως και τρία χρόνια.
Η γυναίκα κατά τη γέννησή της έχει στις ωοθήκες της περίπου ένα εκατομμύριο ωοκύτταρα, αρχέγονα ωοθυλάκια, τα οποία δεν αναπαράγονται και ο αριθμός τους μειώνεται στο μισό κατά την εφηβεία.
Συνολικά, κατά την αναπαραγωγική ηλικία της γυναίκας, μόνο 500 από τα ωοκύτταρά της επιτυγχάνουν ωορρηξία, ενώ τα υπόλοιπα χάνονται.
Μόλις αυτά εξαντληθούν, η ωοθήκη αδυνατεί να παράγει τις ορμόνες που απαιτούνται για τη διατήρηση του κύκλου.
Αρχικά, πρώτα μειώνονται τα ποσοστά της προγεστερόνης και ακολουθούν τα ποσοστά των οιστρογόνων.
Αγγειοκινητικές διαταραχές
Συνδέονται με τη μείωση των οιστρογόνων και περιλαμβάνουν τις νυχτερινές εφιδρώσεις και τις εξάψεις, κυρίως στο πρόσωπο και τον αυχένα.
Στις περισσότερες γυναίκες διαρκούν ένα χρόνο και σύμφωνα με συγκεκριμένες μελέτες, τα συμπτώματα αυτά μπορούν να θεωρηθούν δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου, ενώ εμφανίζονται περισσότερο σε γυναίκες που λαμβάνουν αντι-οιστρογόνα (ταμοξιφαίνη, αναστολείς αρωματάσης) ως θεραπευτική αγωγή.
Κολπικές διαταραχές
Η μείωση των οιστρογόνων έχει ως αποτέλεσμα την ατροφία του επιθηλίου του κόλπου, προκαλώντας ατροφική κολπίτιδα.
Τα τοιχώματα του κόλπου γίνονται πιο λεπτά, ξηρά και χάνουν την ελαστικότητά τους, με τσούξιμο, κνησμό και πόνους κατά τη σεξουαλική επαφή.
Ακράτεια ούρων
Λόγω της ατροφίας, οι ιστοί χάνουν την ελαστικότητά τους.
Οι γυναίκες εμφανίζουν συχνά την επιθυμία για ούρηση που προκαλεί μια αθέλητη απώλεια ούρων, επιτακτική ακράτεια, ή μια απώλεια ούρων την ώρα που βήχουν, γελάνε ή σηκώνουν βάρος, στρεσογόνος ακράτεια.
Δερματικές διαταραχές
Τα οιστρογόνα συμβάλουν ενεργά στη σύσταση της επιδερμίδας.
Επηρεάζουν τη λειτουργία των κερατινοκυττάρων, την ασπίδα που προστατεύει το δέρμα, και των ινοβλαστών που παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη στο κυρίως δέρμα.
Με τη μείωση των οιστρογόνων, το δέρμα γίνεται πιο λεπτό, ξηρό και θαμπό.
Το κάπνισμα, το αλκοόλ και η υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία επιταχύνουν τη γήρανση του δέρματος.
Οστεοπόρωση
Η απώλεια των οιστρογόνων επιταχύνει τη γήρανση των οστών και οδηγεί σε γρήγορη απώλεια της οστικής μάζας.
Εξαιτίας της οστεοπόρωσης, τα πιο συχνά κατάγματα είναι της λεκάνης, των σπονδύλων και του καρπού.
Η «αθόρυβη» αυτή ασθένεια δεν προκαλεί συμπτώματα παρά μόνο σε προχωρημένο στάδιο και εδώ έχει ιδιαίτερη σημασία η πρόληψη.
Ο προληπτικός έλεγχος είναι απαραίτητος πριν αρχίσει η κλιμακτήριος.
Ψυχολογικά προβλήματα
Οι περισσότερες γυναίκες βιώνουν μεγάλες συναισθηματικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της προεμμηνόπαυσης.
Αναφέρουν συμπτώματα όπως έντονο άγχος, θλίψη, θυμό, εναλλαγές στη διάθεση και νευρικά ξεσπάσματα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, εμφανίζουν ψυχολογικές αντιδράσεις με επεισόδια πανικού, μελαγχολία, κατάθλιψη και έλλειψη αυτοεκτίμησης.
Καρδιαγγειακές παθήσεις
Η εμφάνιση της συχνότητας των καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνεται στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση, γεγονός που αποδεικνύει την προστασία που τους παρέχουν οι σεξουαλικές ορμόνες.
Ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων είναι αυξημένος κυρίως σε γυναίκες καπνίστριες, γυναίκες με παχυσαρκία, διαβήτη, υπέρταση ή υπερχοληστερολαιμία.
Συχνές Ερωτήσεις
«Πρέπει να ακολουθήσω μια ορμονική θεραπεία;»
Οι ορμονικές θεραπείες της εμμηνόπαυσης είναι αντικείμενο πολλών μελετών και έχουν προκαλέσει αντιπαραθέσεις για θέματα όπως ο κίνδυνος του καρκίνου του μαστού, του ενδομητρίου, των ωοθηκών καθώς και για κινδύνους φλεβικής θρομβοεμβολής.
Οι ορμονικές θεραπείες πρέπει να προτείνονται μόνο σε γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση και ταλαιπωρούνται πολύ από τις διαταραχές της κλιμακτηρίου.
Η συνταγογράφηση ορμονικής υποκατάστασης πρέπει να αξιολογείται για κάθε περίπτωση ξεχωριστά, μετά από αυστηρή αξιολόγηση του οφέλους και του κινδύνου.
Πρέπει να ενημερώνουμε τις ασθενείς για τους κινδύνους που συνοδεύουν την ορμονική υποκατάσταση, η δε ελάχιστη αποτελεσματική δόση πρέπει να χορηγείται για διάστημα όσο το δυνατόν μικρότερο.
Η επαναξιολόγηση της θεραπείας πρέπει να γίνεται μια φορά τον χρόνο.
«Γιατί έχω περισσότερες ενοχλήσεις και συμπτώματα από άλλες γυναίκες;»
Τα συμπτώματα και οι ενοχλήσεις κατά την εμμηνόπαυση διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα.
Η ηλικία αλλά και η καταγωγή επηρεάζουν άμεσα τα συμπτώματα αυτά.
Πχ, οι γυναίκες που μένουν στην Ευρώπη ή στην Βόρεια Αμερική θεωρούνται πιο επιρρεπείς σε εκδηλώσεις αγγειοκινητικών προβλημάτων απ’ ότι οι γυναίκες άλλων ηπείρων.
«Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να εμφανίσω μια ασθένεια κατά την εμμηνόπαυση;»
Ναι υπάρχει, αλλά η εμμηνόπαυση δεν είναι ο μόνος παράγοντας για τον οποίο μπορεί να συμβεί αυτό.
Σε περίπτωση καρδιαγγειακών ασθενειών για παράδειγμα, ο κίνδυνος είναι αυξημένος σε γυναίκες που καπνίζουν, σε γυναίκες υπέρβαρες ή που έχουν καθιστικό τρόπο ζωής.
Επιπλέον, καθώς η οστεοπόρωση συνδέεται άμεσα με την απώλεια οστικής μάζας στην εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος αυξάνεται σε γυναίκες που καταναλώνουν αλκοόλ, καπνίζουν, πολύ αδύνατες ή αντιθέτως υπέρβαρες.
Η σωματική άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος σε συνδυασμό με συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, βοηθάνε σημαντικά την πρόληψη της οστεοπόρωσης.
«Πώς μπορώ να περιορίσω τις εξάψεις;»
Η υγιεινή διατροφή και η φυσική άσκηση, όπως το περπάτημα και το κολύμπι, μπορούν να μειώσουν σε μεγάλο βαθμό τον αριθμό των εξάψεων.
Τα καυτερά φαγητά, η καφεΐνη και το αλκοόλ πρέπει να αποφεύγονται και μπορούν να περιορίσουν σημαντικά τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.
Η ορμονική θεραπεία είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης και μπορεί να μειώσει αισθητά τα περιστατικά έξαψης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ποια προϊόντα προτείνονται;
Φυτοοιστρογόνα
Ξεχωρίζουμε κυρίως τις ισοφλαβόνες που περιέχονται στη σόγια, στο κόκκινο τριφύλλι και σε άλλα φυτά.
Έχουν την ικανότητα να αντισταθμίζουν την πτώση των οιστρογόνων παρ’ όλο που η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει αποδειχθεί πλήρως, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Έχουν ήδη εκδοθεί προειδοποιήσεις για κινδύνους του καρκίνου του μαστού ή της μήτρας.
Η μέγιστη ημερήσια δόση είναι 1mg/kg ισοφλαβόνων.
Η χορήγησή τους πρέπει να εξετάζεται σε κάθε περίπτωση.
Συμπληρώματα διατροφής
Τα συμπληρώματα διατροφής βιταμίνης Β6 και μαγνησίου, βελτιώνουν συμπτώματα όπως εξάψεις και εφιδρώσεις, ενώ η βιταμίνη Ε έχει θετική δράση κατά της ξηρότητας του δέρματος και των βλεννογόνων.
Η βιταμίνη C μπορεί να βοηθήσει στη μετρίαση των εξάψεων αλλά και σε ορισμένα προβλήματα του κυκλοφορικού.
Ομοιοπαθητική
Ο στόχος της ομοιοπαθητικής είναι να ενισχύσει τον τρόπο λειτουργίας του οργανισμού, ώστε έπειτα να μπορέσει να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως εξάψεις, εφιδρώσεις, αϋπνίες.
Ορισμένα από τα φάρμακα που προτείνει η ομοιοπαθητική είναι η Lachesis, η Pulsatila και η Sepia.
Τοπικά λιπαντικά κόλπου
Η χρήση τοπικών λιπαντικών μπορεί να βελτιώσει σημαντικά ορισμένα συμπτώματα, όπως ξηρότητα, κνησμό, ερεθισμό και πόνο.
Ειδικές ενδοκολπικές κρέμες και η χορήγηση οιστρογόνων με τη μορφή gel μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της ξηρότητας.
