Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη εκφραστικού λόγου είναι η πρότερη κατάκτηση του παθητικού λόγου.
Αυτή η ταχύτατη νευρομυϊκή πραγμάτωση του παθητικού λόγου ονομάζεται ομιλία και η κατάκτηση του εκφραστικού λόγου στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην ακοή.
Συνεπώς, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οποιαδήποτε μείωση της ακουστικής οξύτητας θέτει εμπόδια στην κατάκτηση του λόγου.
Κάθε μεταβιβαζόμενη ακουστική πληροφορία από το περιβάλλον, μέσα από μια μηχανοηλεκτρική μετατροπή μεταβιβάζεται στα πρωτεύοντα ακουστικά κέντρα του κροταφικού λοβού του εγκεφάλου.
Εκεί αποκωδικοποιείται και η πληροφορία μεταβιβάζεται στο αισθητηριακό κέντρο του λόγου (Wernicke) και στο κινητικό κέντρο του λόγου (Broca).
Τι Είναι ο Λόγος;
Ο λόγος είναι μια φλοιϊκή λειτουργία και εκεί κάποιες φορές εμφανίζονται περιφερικές ακουστικές βλάβες που εμποδίζουν το σύστημα αγωγής του ήχου προκαλώντας μια βαρηκοΐα αγωγιμότητας μέχρι τα 65 dB.
Όταν μια βαρηκοΐα ξεπερνά τα 65 dB θεωρείται νευροαισθητηριακή και μπορεί να φθάσει μέχρι και την πλήρη κώφωση.
Όταν οι γονείς λαμβάνουν μια διάγνωση για το νεογέννητο παιδί τους με «αμφοτερόπλευρη μεγάλου βαθμού νευροαισθητήρια βαρηκοΐα», τότε πρέπει να θεωρείται δεδομένη η μετέπειτα καθυστέρηση στην ανάπτυξη ομιλίας και επικοινωνίας με μετέπειτα σχολικές, ακαδημαϊκές και τελικά ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις και αποτυχίες.
Σημάδια που πρέπει να Γνωρίζουν οι Γονείς
Υπάρχουν όμως κάποια «σημάδια» που οι γονείς μπορούν να έχουν υπόψη ώστε να αναγνωρίσουν μια πιθανή διαταραχή στα παιδιά;
Ένα παιδί που δεν ακούει καλά εκφράζει λόγο αναντίστοιχο της χρονολογικής του ηλικίας, δείχνοντας κάποια καθυστέρηση.
Μεταξύ του 8ου-12ου μήνα ζωής, περίοδος που είναι κρίσιμη για τη γλωσσική ανάπτυξη ένα παιδί με φυσιολογική ακοή θα πρέπει να αποσπάται από θορύβους παιχνιδιών, συζητήσεις ενηλίκων, μουσική, να αντιδρά όταν φωνάζουν το όνομά του σε μια απόσταση 2 μέτρων, να παράγει ήχους «σαν ομιλία», να μιμείται, να ενθουσιάζεται με ήχους.
Αντιθέτως, η μη ανταπόκριση σε ήχους, η έλλειψη εκφράσεων του προσώπου, η μη χρήση της φωνής για να εκφραστεί, η έλλειψη βαβίσματος δεν θα πρέπει να θεωρούνται ιδιομορφίες του χαρακτήρα του παιδιού, απροσεξία, απροθυμία ή αφηρημάδα.
Όπως περιγράφεται στην πρόσφατη κυκλοφορία των επιστημονικών εκδόσεων Παρισιάνου με τίτλο «Λογοθεραπευτική παρέμβαση μετά το κοχλιακό εμφύτευμα» (Μπίνος, 2021) (ISBN 978-960-583-596-5), η κοχλιακή εμφύτευση αποτελεί σήμερα τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο αποκατάστασης της ακοής νηπίων με νευροαισθητηριακή βαρηκοΐα. Σήμερα πάνω από 300.000 παιδιά διεθνώς έχουν λάβει κάποιο κοχλιακό εμφύτευμα (Cochlear Implant International Community of Action-CIICA, 2022).
Η χειρουργική τοποθέτηση όμως κοχλιακών εμφυτευμάτων είναι το μισό βήμα προς την επιτυχία, που είναι η κατάκτηση της ομιλίας, δηλαδή του προφορικού λόγου.
Η ειδική λογοθεραπευτική παρέμβαση μετεγχειρητικά θα κρίνει την τελική έκβαση στην επικοινωνία μέσα από την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η συσκευή του κοχλιακού εμφυτεύματος, δηλαδή τις καλύτερες δυνατότητες προσανατολισμού, τις βελτιωμένες ικανότητες λήψης ακουστικών ερεθισμάτων και τις καλύτερες δυνατότητες ισορροπίας.
Ποσοστά Επιτυχίας μετά την Επέμβαση
Τα παιδιά που έλαβαν κάποιο κοχλιακό εμφύτευμα και ειδικά οι περιπτώσεις της αμφίπλευρης τοποθέτησης είναι εκείνα που θα έχουν αυξημένες πιθανότητες παραγωγής ομιλίας αντίστοιχης των ακαδημαϊκών τους αναγκών, θα ενταχθούν σε σχολεία ακουόντων τυπικής ανάπτυξης και θα μπορούν να αποκτήσουν την εμπειρία των ήχων της καθημερινότητας (WHO, 2021, σελ. 98).
Η μετεγχειρητική επιτυχία στην επικοινωνία εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων και αυτό είναι κάτι που οι γονείς των παιδιών αυτών πρέπει να ξέρουν προεγχειρητικά (Μπίνος, 2021).
Το γεγονός ότι 95% των γονέων που αποκτούν παιδάκι με απώλεια ακοής είναι οι ίδιοι φυσιολογικά ακούοντες (Mitchell & Karchmer, 2004) αποτελεί μια σημαντική παράμετρο που και οι Λογοθεραπευτές πρέπει να λάβουν υπόψη τους, κατά το σχεδιασμό εξατομικευμένων ειδικών παρεμβάσεων μετεγχειρητικά για τα παιδιά αυτά, υιοθετώντας τις καλές πρακτικές των προφορικών μεθόδων επικοινωνίας, που συστήνουν τη σταδιακή μετατροπή του επικοινωνιακού παρτενέρ σε «συνθεραπευτή».
Η ειδική λογοθεραπευτική παρέμβαση που στοχεύει στην ανάπτυξη προφορικού λόγου, ως βασικό όχημα ανάπτυξης της επικοινωνίας περιγράφεται στην πρόσφατη αυτή κυκλοφορία των εκδόσεων Παρισιάνου που προαναφέρθηκε και εκεί ο Λογοθεραπευτής αλλά και ο γονέας μπορούν να βρουν σημαντικές πληροφορίες που θα καθορίσουν την καθημερινή επικοινωνιακή αλληλεπίδραση και συνεδρία.
Η ανάπτυξη λειτουργικών ακροατικών ικανοτήτων αποτελεί βασική προϋπόθεση του πλάνου παρέμβασης και η υιοθέτηση τεκμηριωμένων με αποδείξεις μεθόδων παρέμβασης (evidence-based practices) αποτελεί τη δικλείδα ασφαλείας της αποτελεσματικότητας της λογοθεραπευτικής παρέμβασης.
Η αξιολόγηση των ικανοτήτων ομιλίας, γλώσσας, λεξιλογίου μαζί με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των παιδιών (βαθμός, απώλειας ακοής, ηλικία έναρξης απώλειας ακοής, αιτιολογία, συνοδά χαρακτηριστικά, ακουστική ηλικία έναντι χρονολογικής κ.ά.) θα καθορίσουν σημαντικές πτυχές της παρέμβασης.
Ο Ρόλος του Λογοθεραπευτή
Καθοριστική θα πρέπει να θεωρείται και η εκ μέρους του Λογοθεραπευτή υιοθέτηση κλινικών τεχνικών όπως η διάδοχη αισθητηριακή εναλλαγή, η ακουστική υπογράμμιση, η ακουστική ανίχνευση, διάκριση, αναγνώριση και κατανόηση.
Ο ρόλος της ανάπτυξης των προσωδιακών ικανοτήτων μαζί με την ανάπτυξη ποιοτικών αλληλεπιδράσεων στην καθημερινότητα (turn-taking) μεταξύ γονέα-παιδιού θα αποτελέσουν σημαντικές παραμέτρους της παρέμβασης και απαιτούν τη γνώση σημαντικών κλινικών ικανοτήτων εκ μέρους του ειδικού Λογοθεραπευτή.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί πως για την κοχλιακή εμφύτευση η έρευνα έχει αναδείξει τη βελτίωση των επικοινωνιακών ικανοτήτων των παιδιών όταν εμφυτεύονται πλέον και πριν τους 12 πρώτους μήνες ζωής (Nicholas & Geers, 2013) και όταν παράλληλα ακολουθείται ένα τεκμηριωμένο με αποδείξεις πλάνο παρέμβασης (Binos, Nirgianaki & Psillas, 2021).
Γι’ αυτό ήδη στο διεθνές περιοδικό “The ASHA Leader” αναφέρθηκε πρόσφατα η έγκριση της Αμερικανικής FDA (U.S. Food & Drug Administration) για μεταφορά του ορίου χρονολογικής ηλικίας κοχλιακής εμφύτευσης στους 9 μήνες αντί των 12 (που ήταν έως το 2000) πρώτους μήνες ζωής.
Δρ Πάρης Μπίνος
Λέκτορας Λογοπαθολογίας & Κλινικός Επόπτης
Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης – Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
